Режа: Қурилиш механикаси фанининг моҳияти, мақсади ва унинг вазифалари

5.Иншоот ва таянчлар классификацияси.
Иншоот элементларининг ўзаро боғланишига кўра қуйидагича бўлади:

1. 
   шарнирли боғланишли иншоотлар.
   
2. 
   бикр боғланишли иншоотлар.
   
3. 
   комбинацияли боғланишли иншоотлар.
   

Шарнирли боғланишли иншоотларга фермалар мисол бўлса, бикр боғланишли иншоотларга рамалар киради. Ҳам шарнирли, ҳам бикр б оғланишли бирикмалардан ташкил топган иншоотлар комбинацияли боғланишли иншоотлар дейилади. Бундай иншоотларга балка ва шпренгелдан ташкил топган шпренгелли балка мисол бўлади (1.6-расм).
1.6-расм
Иншоот элементларининг жойлашишига кўра ясси ва фазовий системаларга бўлинади.
И ншоот ва унга қўйиладиган юклар бир текисликда бўлса, бундай иншоотлар ясси
системалар дейилади. Агар иншоот элементлари турли текисликларда жойлашган бўлса, у фазовий система дейилади (1.7-расм).
Иншоотлар таянч реакцияларининг йўналишига
кўра ҳавонли ва ҳавонсиз системаларга бўлинади.
Вертикал юклар таъсирида бўлган 1.7-расм
иншоотларнинг таянчларида вертикал ва горизонтал йўналишларда реакциялар ҳосил бўлса, у ҳавонли система дейилади.


Иншоот таянчлари ва уларнинг турлари.
Иншоотларни пойдевор ёки замин билан бириктирувчи ва уларнинг кўчишини чекловчи қурилмалар таянчлар деб аталади.
Иншоот таянчлар асосан қуйидаги турларга бўлинади:



1.4-расм
1. Шарнирли қўзғалувчан таянч. Бу таянчнинг конструкцияси 1.4-расм, а да тасвирланган. Унинг содда тасвири ёки ҳисоблаш схемаи 1.4-расм, б да кўрсатилган. Бундай таянчга бириктирилган иншоот А шарнир атрофида айланади ва горизонтал кўчиши мумкин. У фақат иншоотнинг вертикал кўчишига қаршилик кўрсатади. Демак ушбу таянч иншоотни битта эркинлик даражасини чеклайди. Шу сабабли бу таянчда иншоотнинг фақат вертикал кўчишига 1.4-расм қаршилик кўрсатадиган вертикал йўналиш бўйича реакция кучи R_А ҳосил бўлади (1.4-расм, б).