Ўрта махсус таълим вазирлиги

МАЙДОНГА БЕЛГИЛАР ҚЎЙИБ ЧИҚИШ

Ўқитувчи асбоб-анжомларни тайёрлаб, ўйин бошлангунча майдонга белгилар қўйиб чиқиши мумкин. Бу шунинг учун муҳимки, майдонга белги қўйиб чиқиш кўп вақт талаб қилади, масалан, катта синф ўқувчилари ҳаракатли ўйиндан спорт ўйинини ўйнашга ўтишида кўп вақт кетади. Майдонни белгилаш айтарли қийин бўлмаса, уни ўйин мазмунини тушунтириш билан бир вақтда бажариш мумкин. Кичик мактаб ёшидаги ўқувчилар учун ҳам бир «ботқоқ», «уй» чегараларини чизишга тўғри келади. Бундай ҳолда чегараларни ўйин бошлангунча белгилаш мумкин, ва ўйин мазмунини тушунтириб беришда фақат белгиланганлар далил сифатида кўрсатилади.
Тез-тез такрорланадиган айрим ўйинлар учун, майдондаги белгиларни доимий ўтказиш учун қўйиш мумкин. Бунинг йўли жуда осон, яъни, болалар севимли ўйинларини ўйнаш учун қаттиқроқ алоҳида майдон ажратиб беришга имконият бўлса етарли.
Чегараларни аниқ, кўзга ташланадиган қилиб чизилгани мақсадга мувофиқ. Агар чизиқ кўринарсиз қилиб чизилган ёки белгиланган бўлса, ўйинга қизиқиб, берилиб кетган болалар шартли чегараларни кўрмай қолишлари мумкин.
Ўйин учун чегара чизиғи болалар шикастланмаслигини ҳисобга олган ҳолда девордан, чизиқдан ёки буюмлардан камида 3 м масофада чизилиши керак. Айниқса бир томондан иккинчи тарафга, ўтишда, катта гуруҳ ўйини қатнашчиларининг бир «ўйин» чегарасидан иккинчисига югуриб ўтишида жуда муҳим.


ЎЙИННИ ТУШУНТИРИШДА ЎҚИТУВЧИНИНГ ЖОЙИ ВА ЎЙИНЧИЛАРНИ ЖОЙЛАШТИРИШ
Ўйинни тушунтиришга киришишдан аввал, болаларни ўқитувчини аниқ кўриб, унинг гапларини эшитадиган қилиб жойлаштирилиши керак. Яхшиси, болаларни ўйиннинг бошланғич ҳолатидаги каби жойлаштирган маъқул.
Ўйинни бошлаш учун ўйин иштирокчилари доирада бўлиб талаб қилинса, ўқитувчи ўйин мазмунини тушунтириш учун ўйин иштирокчилари орасида туриб, улар кам сонли ёки аксинча, кўп бўлса, унда доира ўртасига 1-2 қадам ташлайди (оммавий ўйинларда). Доира марказида туриш ман этилади, чунки ўйинчиларнинг ярми ўқитувчига нисбатан орқа ўгириб турадилар ва улар эътибори тарқоқ бўлади. Бу ҳолда ўйинчилар иккита командага бўлиниб, қарама-қарши узоқроқ масофада сафланадилар («Оқ теракми, кўк терак», «Рақам чиқариш»), ўйин қоидалари тушунтирилганида иккала команда бир-бирига яқинлаштирилиб, сўнг улар яна ортга «ўйин» чегарасига қайтарилади. Ўқитувчи ён томони билан туриб, гоҳ биринчи, гоҳ иккинчи командага ўгирилиб, ўйин қоидаларини тушунтиради.
Ўйин тарқоқ ҳаракатланиш билан бошланса масалан, (қувлашмачоқ), унда болаларни сафлаш (улар кам сонли бўлганда) ёки барча ўқитувчини яхши эшитадиган ва кўрадиган қилиб жойлаштирилади.
Ўйинни тушунтириш пайтида ўйинчиларни бино ичида чироққа ёки қуёшга юзи билан қаратиб қўймаслик керак, чунки бу ўйинчиларга ўқитувчини кўришга ҳалақит бериб, бунда улар изоҳни яхши қабул қилолмайдилар. Шу пайт ўқувчилар деразага юзлари билан туриб қолсалар, унинг ортидаги воқеаларга чалғиб қолишади. Шунинг учун ўқитувчи кўринарли жойда туриши ёки иложи бўлмаганда қуёш ёритган, барча қатнашчиларга кўринарли жойда туриши шарт.
Ўқитувчи иложи борича гуруҳга яқин ёки улардан ҳаддан ташқари узоқда турмаслиги керак. У ўзига шундай жойни танлаши керакки, унга ўқувчилар хулқини кузатиш қулай бўлсин, шу сабабли ўйинчилар ўйин бошлаш учун дастлабки ҳолатда турмаган бўлсалар, унда уларни бўладиган кейинги ўйинларга қулайроқ жойга қайта сафлаш талаб этилади.