S bozorova, N. Kamolov

QLNyutonhalqalari usuliJNyuton inteferensiyani kuzatish





26




uchun yassi qalin shisha plastinka ustiga qavariq tomoni bilan qoplangan katta radiusli linzadan foydalandi (2.5-rasm). Shisha plastinka bilan linza oralig'idagi qalinligi o‘zgaruvchan havo qatlamidan qaytgan nurlar qo‘shilib interferensiyalanadi.
Sindirish ko‘rsatkichi n=l; tushish burchagi i=0 va shisha A
plastinkadan qaytgan nurlar uchun — ni hisobga olib, optik yo‘llar 2
farqini quyidagicha yozamiz,








2.5-rasm.


27

(2.22) va (2.24) tenglamalardan, л ^rn A =-2- + — R 2 Interferension max shartiga muvofiq, yorug‘ halqalar radiusi uchun,

/ / 1 1 \ W г„=±^(2*-1)|л (Ь«)

interferension min shartiga muvofiq, qorong‘u halqalar radiusi


uchun,





'min = ±JkA-R


(2:^7)


yorug‘ halqalaming raqami к = 1 dan, qorong'u halqalaming raqami к = 0dan boshlanadi. Nyuton halqalari radiusini o‘lchab (linzaning egrilik radiusi R ma’lum bo‘lganda) yorug‘lik to‘lqin uzunligini aniqlash murnkin va aksincha.

2. 
   Interferensiyaning qo‘llanilishi
   

Interferensiya faqat to‘lqinlarga xos hodisa bo‘lib, undan yorug'likning to‘lqin xususiyatlariga ega ekanligini isbotlashda va boshqa maqsadlarda foydalaniladi.
YorugMik ikki muhit (n_e =1,3) chegarasidan o‘tganda, kamida 4 foiz qaytadi. Hozirgi zamon optik asboblaridan biri bo'lgan linzalardan foydalanish, birinchidan, o‘tgan nurlar intensivligini kamaytirib, tasvimi xiralashtirsa, ikkinchidan, qaytgan nurlar intensivligini oshirib, optik yarqirashni vujudga keltiradi (masalan,


28




harbiy texnik kuzatuv vosi tai arming niqoblanishini oshkor qiladi). Bunday kamchiliklami bartaraf qilishda ham interferensiya hodisasidan foydalaniladi va u usul optik yorqinlashtirish deb ataladi.
Optik yorqinlashtirishda qaytaruvchi sirtga n = bo‘lgan tiniq modda bilan ishlov beriladi (2.6-rasm). Optik qalinligi nd = d/4ga. teng bo‘lganda qaytgan nurlar I¹ va 2¹¹ interferensiya- lashib, bir-birini batamom yo‘qotadi. '





2.6-rasm.
Yuqori sifatli ko‘zgulami tayyorlashda ham interferensiyadan keng foydalanadilar. Sindirish ko'rsatkichi har xil (n₂ max tufayli qaytarish koeffitsienti 96 foiz gacha ortadi. Bunday ko‘zgular lazer texnikasida, shuningdek, yuksak darajadagi monoxramatik svetofiltrlar tayyorlashda ishlatiladi.


29