S bozorova, N. Kamolov

Ikki kogerent yorug'lik manbaining interferensiyasi (Yung usuli). Bu usul Gyuygens prinsipiga asoslangan bo'lib, yorug'lik manbai bilan ekran oralig'iga d «I bo'lgan ikkita tor diafragma o'matilgan (2.3 - rasin).

d - diafrag malar oralig'i,
/ - ekrandan to'lqin sirtigacha bo'lgan masofa.
Rasmdan:


23

'■=^,г+Н>

^/’₊(X ₊ |)


(2-13)





2.3- rasm.


/₂² - $ = (/, +l₂ )(/₂ - Z,) = 2xd (2.14)


(Z₂ - l_x) = A optik yo‘llar farqi (n_x = 1) l₂ + /j » 2 ■ I ga teng.
(2. 14) dan optik yo‘l farqi,


. xd
A = —
I


(2-15)


Interferension max shartga muvofiq, ekran markazidan
. . /Я .
x =+k— (2.16) masofadagi M nuqtada interferension
max _d
maksimum kuzatiladi.
. ... . ..1Л ...
Ekran markazidan uzoqhgi, x ; = ±(2k +1)— (2. 17)
d


24

bo‘lgan nuqtada min kuzatiladi. Ekranning markazi 0 nuqtada (k=0) da barcha nurlar birday fazada uchrashib, nolinchi bosh maksimum (oq rang) hosil qiladi. Ikki qo‘shni min lar oralig‘i, interferension yo‘ilar kengligi deb yuritiladi,

Ax = ^-A (2.18)
Interferension maydon va yo‘llar kengligiga qarab, jami interferension yo‘Uar sonini aniqlash mumkin:


_N 2ltg
_ 2dtg
Ax A


(2.19)


2. Yupqa parda interferensiyasi. Kundalik turmushda yupqa pardalar (sovun pufagi, suv yuzida vujudga kelgan moypardalar, ninachi qanoti) kamalak rangida tovlanishini ко‘plab kuzatganmiz. Bu interferensiya natijasidir.
Faraz qilaylik, d qalinlikdagi, n sindirish ko'rsatkichiga ega yupqa parallel plastinkaga monoxramatik i - nur burchak ostida tushayotgan bo‘lsin (2.4- rasm).
0-nuqtaga tushayotgan nur qisman qaytadi (1-nur) va qisman sinadi (2-nur). Ikkinchi nur C nuqtadan qaytib, В nuqtada sinib 1 nurga parallel tarqaladi. Bu nurlar yig‘uvchi linza L ning fokal tekisligidagi R nuqtada interferensiyalashadi. Yorug‘lik optik zichligi katta muhit chegarasidan qaytganda fazasini я ga, optik yo‘lini esa
ga o‘zgartiradi. Bundan kelib chiqib, optik yo‘llar farqi uchun,
Д = и(ОС + СВ)-(СМ + у) (2.20)


25







2.4 - rasm


2.4-rasmdan: ОС = СВ = ; О A = OB sin i = 2dtgrsmi
cosr
Л
О nuqtaga nisbatan sinish qonuni (Sini = nSinr )ni qo'llab va — — ni hisobga olib, optik yo'llar farqi uchun quyidagi ifodani hosil qilamiz,


A = 2d Jn² -sin²z - —


(2.21)


. . » , Г"? ГТ? A A _ .
Agar A = 2d\n² — sin²1 - — = ±2k~ bajanlsa, R nuqtada interferension max kuzatiladi.


Agar A = 2d = yjn² -sin²z - — = ±(2k + ri)— teng bo‘lsa,


interferension min kuzatiladi.
d,n,A — o‘zgarmaganda optik yo‘Ilar farqi faqat tushish burchagi qiymatiga bog‘liq bo‘ladi, ya’ni har xil tushish burchagiga tegishli nurlar sirtdan qaytib, turlicha bo‘lgan interferension yo‘llar tizimini hosil qiladi. Shu tufayli bunday interferensiya teng og‘ishgan nurlar interfe.rensiyasi deb ham yuritiladi.