S. M. Sultanova, E. V. Krivoruchko, G. T. Zakirova, A. A. Baymatov temir yo‘l transporti statistikasi

kilometri bo‘yicha ifodalanadi? 
a) mixlari; 
b) toshlari; 
c) *elementlari; 
d) tuproqlari. 
10. Yo‘l oralig‘i texnik pasporti ma’lumotlari asosida, mintqaviy temir 
yo‘l uzeli kesimi bo‘yicha guruhlangan, qaysi Hisobot tuziladi? 
a) sutkaviy; 
b) dekadali; 
c) *yig‘ma; 
d) jadvalli. 
98

---

9-bob. Kapital qo’yilmalar, kapital qurilish va yangi texnika 
statistikasi 
 
9.1. Kapital qo‘yilmalar, kapital qurilish va qurilish tannarxi 
statistikasi 
 
Kapital qo‘yilmalar statistikasi. Muntazam ortib borayotgan tashish 
hajmi va yuk turlarini o‘zlashtirish uchun, temir yo‘l transporti texnik 
qurollanganligini doimo to‘ldirish va muntazam yangilash hamda ular 
statistik kuzatuvini olib borish zarur.
Kapital qo‘yilmalar. Mavjud asosiy vositalarni yangilashga va rekon-
struksiya qilishga yo‘naltirilgan harajatlar jami kapital qo‘yilmalar deb ata-
ladi. Rejalashtirish va tahlil bilan bog‘liq bo‘lgan bir qator masalalarini 
yechish uchun kapital qo‘yilmalari quyidagi xususiyatlari bo‘yicha guruh-
lanadi: moliyalashtirish manbai, o‘zlashtirish shakli, yo‘nalishi, vazifasi, 
hududiy-boshqaruv bo‘linishi va boshqalar. Temir yo‘lda kapital qo‘yilma-
lar quyidagi manbalardan moliyalashtiriladi: xususiy va boshqa tashkilotlar 
mablag‘laridan, shuningdek, kreditlar shaklida jalb etilgan mablag‘lardan. 
Kapital mablag‘larni o‘zlashtirish asosiy shakllari quyidagilardan iborat: 
yangi temir yo‘l izlarini, ikkinchi izlarni, sun’iy qurilmalarni qurish, usku-
nalar xaridi, montaji va boshqalar. Ana shu guruhlash asosida kapital qo‘-
yilmalar tarkibi tavsiflanadi. Kapital qo‘yilmalar asosiy qismi qurulishga 
va birinchi navbatda yangi texnika, kompleks mexanizatsiyani joriy qilish 
va ishlab chiqarish jarayonini avtomatlashtirishga yo‘naltiriladi. Kapital 
qo‘yilmalar yo‘nalishi bo‘yicha navbatdagi turlarga ajratiladi: yangi quru-
lishga, kengaytirishga, rekonstruksiyaga, texnik qayta qurollanishga va 
modernizatsiyaga. 
Kapital qo‘yilmalar statistikasi asosiy ko‘rsatkichlari. Kapital 
qo‘yilmalar statistikasi asosiy ko‘rsatkichlari kapital qo‘yilma hajmi va 
kapital qo‘yilmalar salmog‘i ko‘rsatkichlaridan iborat. 
Kapital qo‘yilma hajmi ko‘rsatkichi - smeta narxida ifodalangan kapital 
qo‘yilmalar miqdorini tavsiflaydi. 
Kapital qo‘yilma salmog‘i ko‘rsatkichi kapital qo‘yilmalar miqdorining 
asosiy fondlar qiymatiga nisbatini tavsiflaydi. 
Kapital qo‘yilmalarni o‘zlashtirish shakliga qarab, temir yo‘l transporti 
statistikasida quyidagi bo‘limlar alohida ajratib ko‘rsatiladi: kapital 
qurilish statistikasi; harakatdagi tarkib va ishlab chiqarish uskunalari haridi 
statistikasi; kapital ta’mir statistikasi.