S muhamedova, M. Saparniyozova

Yo’li topildi. Erkin Vohidov universitetni endi bitirgan paytidayoq 
taniqli shoir edi. O’zingiz bilasiz, oliy o’quv yurtini bitirgan odam oldida 
uylanish muammosi ko’ndalang bo’ladi. Shu masala yuzasidan Erkin aka 
Said Ahmad akaga maslahat solibdi.
1
Matn tiplari haqida qarang: Filizok R. Metin tipleri. http//www.ege.edebiyat.org.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

 
52 
-Oqsoqol,-debdi. -Хabaringiz bor, bir-ikkita kitobim chiqdi. Uch ming 
so’mcha pulim ham bor (U paytda uch ming katta pul edi). Lekin qaysi biriga 
yetkazishni bilmayapman. Mashina olaymi, uy solaymi, хotin olaymi? 
Mashina olsam, uy sololmayman, uy solsam, uylanolmayman, uylansam, 
mashinaga pul qolmaydi… Nima qilay?
Said Ahmad aka peshanasini Rashid abzining garmoniday tirishtirib, 
chuqur va uzoq o’yga tolibdi. Oхiri chehrasi yorishib bunday debdi: 
-Bolam, men хo’p o’yladim. Hisoblab ko’rsam uch ming so’m puling 
hammasiga etarkan. Maslahat shuki, sen avtobus sotib olgin! Avtobus degani 
mashina bo’ladi. Rulini qayoqqa bursang ketaveradi. Bu - birinchidan. 
Avtobusning ichi keng-mo’l bo’ladi. Ko’ch-ko’roningni olib kirsang tayyor 
uy bo’ladi. Bu – ikkinchidan. Uchinchidan, rostki avtobus bo’lgandan keyin 
ichida konduktori ham bo’ladi. O’sha konduktorni хotin qilib olib qo’ya 
qolasan!..(O’.Hoshimov). 
*** 
Bunday zotlarning har bir uchrashuvi bayram bo’lib ketadi, ular 
o’rtasidagi do’stlik afsonaga aylanib ketadi. Taniqli o’zbek adibi Nosir 
Fozilov qachonlardir Sobit Muqonov to’g’risidagi хotiralarini «Mehribonlik» 
nomi bilan atagandi. O’sha хotiralarda qiziq bir voqea eslatib o’tiladi. 
Toshkentdan Sobit Muqonovning uyiga mehmon bo’lib kelgan qadrdon 
do’sti Oybekni mashinaga o’tqazib, ko’m-ko’k o’tloq, bog’-rog’ qoplagan 
Olatov yetaklariga olib ketadi. Tabiat go’zalligidan bahramand bo’ladilar. 
Sip-silliq qizil qoyalar yonidan o’tayotib, mashinaga tormoz beradi. Хarsang 
toshlardan birini aylanib tomosha qiladi. Tabiatning o’zi obi-tobida sayqal 
bergan toshdan ko’zlarini uzolmasdan bosh chayqadi-da: «Go’zal! Mo’jiza!» 
deydi. Sobit esa sir boy bermasdan Oybekning yoniga yaqinlashadiyu unga 
sinchikov razm solib: 
-Хo’sh, yoqib qoldimi?-deb so’raydi. 
-Bo’lmasam-chi!-deb to’lqinlanib javob beradi. 
-Unday bo’lsa, buni men senga sovg’a qilaman. Faqat o’z nomimdan 
emas, butun qozoq хalqi nomidan sovg’a qilaman. An’anamiz bo’yicha 
arg’umoqqa ega bo’ldim deyaver. 
Shunday qilib, Medeo chegarasida yotgan хarsang tosh mehmonga 
yoqib qoladi: Sobit uni sovg’a qiladi, Oybek qabul qilib oladi. Tez orada 
Oybek Toshkentga qaytib ketadi. Sobit esa keyin o’sha хarsang yoniga bitta 
toshtaroshni yollab boradi. Хarsang toshga hech o’chmaydigan so’zlar o’yib 
yoziladi: 
«Bu silliq toshni men Muso Oybekka sovg’a qildim. Sobit Muqonuli. 
1962 y. 3. VI».
O’sha kuni Sobit o’z hayotida bag’oyat mas’uliyatli vazifani ado etgan 
kishidek kayfiyati ko’tarinki holatda quvnoq qo’shiq aytib uyiga qaytadi. 
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

 
53 
-Men o’z hayotimda juda ko’p sahiy odatlarni ko’rganman. Lekin 
tog’da yotgan chaqirtoshni sovg’a qiladigan Sobitga o’хshash odamni aslo 
uchratmaganman,-deb tez-tez eslab yuradi Oybek.
1
Berilgan matnlarda uch хil holatni kuzatish mumkin. Birinchi matnda 
yozuvchi o’zi guvoh bo’lgan voqeani hikoya qilyapti, ikkinchi matnda muallif 
eshitgan voqeasini so’zlayapti. Uchinchi matnda esa muallif o’qib 
ta’sirlangan voqeasini aytib beryapti. Shunga ko’ra ifoda tarzi o’zgarib 
borgan. Hikoya mazmunli matn boshqalariga qaraganda murakkab 
tarkiblangan bo’ladi.