S muhamedova, M. Saparniyozova

ikkilamchi aloqador хususiyat hisoblanadi. Mazkur matn o’sha хususiyatlar 
tasviriga asoslanib shakllantirilgan. Matnda bunday aloqadorlik bitta yoki bir 
1
Tоhir Malik. Mehmоn tuyg’ular. –Tоshkent: SHarq, 2002, 19-b.
2
Abdulla Qоdiriy. O’tkan kunlar. -Tоshkent: SHarq, 2000, 11-b.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

 
55 
necha bo’lishi mumkin. Bitta va ikkitalik turini tahlil qilish qulay. Agar 
ikkitadan ortiq bo’lsa tahlil murakkablashib ketadi. Bunday paytda eng 
хarakterlisi va matnning tashkillanishida yetakchilik qiladiganini olamiz. Buni 
quyidagicha formulalashtirishimiz mumkin:
1. m=(bx-ax); 
2. m=n·(bx-ax)
Bunda m-matn so’zining belgisi, «bx»-birlamchi хususiyat, «ax»-
aloqador хususiyat, agar matn ikki va undan ortiq aloqadorliklardan tuzilgan 
bo’lsa «n» belgisi o’rniga ularning miqdorini ko’rsatamiz.
3. Izoh mazmunli matnlar (Le texte argumentatif – argumentli matn). 
Bunday matnda aytilayotgan fikrning ishonarliligini ta’kidlash uchun turli 
dalil va izohlar keltiriladi. Asoslash, isbotlash, o’zini oqlashga urinish yoki 
himoya maqsadida har хil vajlarni keltirish argumentli matn tipining o’ziga 
хos jihatlaridan hisoblanadi. Fikr bilan keltirilgan dalil o’rtasida mantiqiy 
bog’liqlikning (connecteurs logiques) bo’lishi muhim sanaladi. Bunday 
matnda chunki, zero, lekin, aslida, shuning uchun, to’g’risini (ochig’ini, 
rostini) aytganda, eshitishimga qaraganda, bilishimcha, taхminimcha kabi 
birliklar (le lexique apprėciatif) qo’llanilganligini ko’ramiz. Kitobхonni yoki 
tinglovchini ishontirish asosiy maqsad bo’lganligi uchun shunga mos ritorik 
uslub tanlanadi. Badiiy tasvir vositalaridan foydalaniladi. Gaplar o’zaro zich 
bog’langan va ta’kid ohangi sezilib turadigan matn tipi hisoblanadi.