Сабзавот экинларидан мўттасил ва юқори ҳосил олиб туришда маҳаллий

5. Редиска 
Ботаник таснифи, морфологик ва биологик хусусиятлари. Редиска турп 
билан биргаликда Raphanus sativus L. турига киради. У subsp. radicula Sazon 
деган алоҳида кенжа турга ажратилади. 
Е. Н. Синская таклиф этган таснифга мувофиқ, subsp. radicula Sazón кенжа 
тури бир қанча тур-хиларни ўз ичига олади, чунончи, илдиз меваси оқ, - var. 
subalbus Sinsk, илдизмеваси қора - var. subniger Sinsk, илдизмеваси бўзранг - 
var. subgriscus Sinsk, илдизмеваси сариқ, - var. chloris Alef, илдизмеваси 
бинафшаранг - var. subviolaceus Sinsk, илдизмеваси қизил ѐки пушти - var. 
rubes cens Sinsk, илдизмеваси қизил ѐки пушти - var. striatus Sinsk тур-хилари 
шулар жумласидандир. Ушбу кенжа тур редисканинг учта геофафик 
гурукини: европа, хитой ва япон редискаларини бирлаштиради. 
Ўзбекистонда оврупо гуруҳидаги редискалардан илдизмеваси думалоқ, гоқо 
тухумсимон шаклда бўладиган қизил редиска навлари билан оқ редиска 
навлари тарқалган. Мамлакатимиздаги редиска навларининг кзшчилиги 
хитой редискалари гурукига киради. 
Subsp. hybernus Alef (турп) кенжа тури билан subsp. radícula D. С. 
(редиска) кенжа тури ўртасида кескин бир чегара йўк. Кузги бўладиган кечки 

---

редиска навлари шу иккала кенжа тўрни ботаб турадиган оралиқ 
формалардир. Езги Шолғом навлари редиска билан қишки Шолғом 
ўртасидаги оралиқ ўсимликлардир. 
Редиска барг япроғи ва илдизмевасининг морфологик белгилари 
жикатидан Шолғомга яқин туради. Редисканинг Шолғомдан асосий фарқи 
жуда тез пишар бўлишидир. Редиска билан шолғом илдизмевасининг катта-
кичиклиги ва вегетация даврининг муддати жикатидан кам бир-биридан фарқ 
қилади. Редиска илдизмеваси 25-60 кун давомида ўсиб боради ва турли 
навларида оғирлиги 10-100 г га етади. Редиска илдизмевасининг шакли 
думалоқ, яссидан то цилиндр- симон ва чўзиқ-конуссимон шаклгача. 
Редиска илдизмевали ўсимликлар орасида энг тез пишадиган бир йиллик 
экиндир. Илдизмевасининг кўп қисми думалоқ шаклли навларида 
гипоқотилдан, камроқ қисми илдизидан юзага келади. Илдизмева ҳосил 
бўлаѐтганида, баъзан эса, у шаклланаѐтган даврда шоқланадиган гул 
чиқарувчи поя ҳосил б;улиб, ҳар бир шоқининг учида Тўпгул юзага келади. 
Редиска тÿпryли-шингил. Ўсимликка паст ҳароратларнинг ўзоқ вақт таъсир 
этиб туриши шоқланишнинг кучайишига олиб келади ва илдизмеваси 
ривожланмай қоладиган ÿcимликлap сони кўпайиб кетишига сабаб бўлади. 
Редиска узун кун ўсимлигидир, ѐруг бўлиб турадиган даврнинг ўзайиши 
гуллаш ва мева тугиш даврини тезлаштиради. Бироқ, турли геофафик гурук 
ўсимликлари ѐруг кун узунлигига турлича муносабатда бўлади. Оврупо 
гурукига мансуб навлар 18 соатли ўзлуксиз ѐрупшкда кам юмшоқ ва нам 
Тупроқда одатдагича илдизмевалар тугади, лекин Тупроқ жуда зичлашган ва 
намлиги етарли бўлмаганда, экин кадцан ташқари ҳалинлашиб кетганида 
ўсимликларнинг каммаси, яъни юз фоизи илдизмева тугмасдан, поя 
чиқарадиган бўлади. Яггон гурукига кирадиган навларда 12 соатдан ўзоқроқ 
ѐруғлик ва юқори ҳароратда 100 фоиз ўсимликлар, Тупроқ намлиги ва 
зичлигидан қатъий назар, поя чиқараверади. Хитой гурукига кирадиган 
навлар ëpyғ кун узунлигига муносабати жикатидан оралиқ ўринни эгаллайди.