Сабзавот экинларидан мўттасил ва юқори ҳосил олиб туришда маҳаллий

2 боб. ДАСТЛАБКИ МАТЕРИАЛ МАНБАЛАРИ ВА УНИ 
ЯРАТИШ УСУЛЛАРИ 
1. Дастлабки материалнинг мавжуд манбалари 
 
Дастлабки материал тўғрисида тушунча ва унга ққўйиладиган талаблар. 
Селекция иши дастлабки материални кидириб, танлаб олишдан бошланади. 
Ҳар ҳил турлар, навлар ва бошқаларга мансуб улган, бир мунча юқори 
ҳосилли янги навларни етиштириб 
ч
иқарищ учун манба бўлиб хизмат 
қиладиган ѐввойи ҳолда ўсувчи ва экиладиган ўсимликлар дастлабки 
материал деб ҳисобланади. 43 дастлабки материални тўғри танлаб олиш 
учун ўсимликларнинг хусусиятларини ўрганиш, уларнинг орасидан энг 
яхшиларини ажратиб олиш, бошқа селекционерлар томонидан ишлатилган 
дастлабки формалар белгиларининг наслдан-наслга ўтишига оид адабиѐтни 
тахдил қилиб чиқиш зарур. 
Дастлабки материални танлаш ўсимликларнинг хўжалик белгиларини: 
ҳосилдорлиги, пишиб, етилиш муддатлари, маҳсулдор органларининг 
товарлик сифатлари ва озиқлик қиммати, усшнидаги ноқулай шароитларга, 
касалликлар ва зараркунандаларга чидамлилиги ва бошқаларни синчиклаб 
ўрганишга асосланган бўлиши керак. Селекция материал «ўзига жо қилган 
хўжаликка 
қимматли 
белгилари 
жиҳатидан 
етарлича 
хилма-хил, 
режалаштирилаѐтган мўлжалдаги навга мос келздиган формалар билан 
имкони борича кўпроқ туйинган бўлиши л озим. 
Ўсимликларнинг белгилари ҳар крича фойдасиз бўлиб кўринмасин, 
улардан мумкин қадар кўпрогини бштиб олиш муҳим. Амалий селекция 
курсагиб берганидек бу нарса пировард натижада кўп фойда беради. 
Чунончи, дастлабки материал тариқасида паст бўйли ўсимликлардан 
фойдаланиш Тупи ғуж бўлиб ўсадиган паст бўйли навларни олишга им қон 
берса, барглари бир мунча тик жойлашган ўсимликлардан фойдаланиш - бир-
бирига камроқ соя туширадиган, қуѐш знергаясидан яхшироқ бахраманд 
бўладиган ўсимликлар олишга имкон очади. 

---

Ёввойи ҳолда ўсувчи ўсимликлар, ҳалқ селекцияси йўли билан 
етиштирилган (жойлари ѐки маҳаллий деб аталадиган) навлар, ватанимиз ва 
хорижнй мамлакатларнинг селекционерлари етиштириб чиқарган навлар, 
чатиштиришда олинган дурагайлар, полиплоид мутагенезни қўлланиб 
яратилган материал, ген инженерияси йўли билан ўстирилган тўкималар ва 
бошхрлар селекция учун қимматли дастлабки материал бўлиб хизмат қилиши 
мумкин.