Сабзавот экинларидан мўттасил ва юқори ҳосил олиб туришда маҳаллий


Ўсимликлар коллекцияларидан фойдаланиш


Download 3.5 Mb.
Pdf ko'rish
bet22/151
Sana03.12.2023
Hajmi3.5 Mb.
#1806389
1   ...   18   19   20   21   22   23   24   25   ...   151
Bog'liq
Сабзавот экинлари селекцияси ва уруғчилиги

Ўсимликлар коллекцияларидан фойдаланиш. Н. И. Вавиловнинг 
назарий ишлари дастлабки материалнинг натурализацияси 
билан 
акклиматизациясини мақсадга мувофиқ равишда олиб боришга имхоп берди. 
Бу олимнинг бошчилигида жаҳоннинг турли мамлакатларига 60 дан ортиқ ва 
собиқ СССРнинг турли районларига 140 дан ортиқ экспедициялар 


уюштирилди. Эхспедициялар вақтида ўсимликларни йиғиш ва уларни турли 
илмий муассасалар билан айирбошлаш натижасида маданий ўсимликлар ва 
ѐввойи ҳолда ўсувчи авлодларининг маҳаллий ҳамда селекция навларидан 
жуда катта коллекция яратилди. 
Бу коллекция дастлабкн материалнинг жаҳондаги энг бой жамғармасидир. 
Унда 300 мингдан ортиқ ўсимлик намуналари, шулардан 20 мингдан зиѐд 
сабзавот ва полиз экинлари намуналари бор. Коллекцияда ниҳоятда кўп 
турлар ва навлар борлиги янги навларни натурализациялаш ва яратищда 
улардан фойдаланишга имкон беради. Селекционерлар шу ердан 
ўсимликларнинг уруғлари ва кўчатларини олиб қўпгина қимматли навларни 
интродукция қилдилар ва талайгина янгиларини етиштириб чиқардилар. 
Ўзбекистонда ҳозир районлаштирилган ватанимиз навларидан тарвузнинг 
Мраморний, йирик ва мускат қовоқнинг Испансхая 73, Кашгарская 1644, 
картошканинг Обидов 2, Зарафшон, помидорнинг Восток, Майкопский 
урожайний 2090, Темнокрасний 2077, Ўзбекистон, чучуқ қалампириинг 
Зумрад, ярим аччих қалампирнинг Пикантний, укропнинг Ором навлари ана 
шу коллекция асосида яратилган. 
Ўсимликларнинг жаҳон коллекциясини яратиш ва қўллаб- қувватлаб 
бориш ишига собиқ Бутуниттифоқ ўсимликшунослик нлмий-текшириш 
институтининг У рта Осиѐ тажбира станцияси, кейинчалих эса Урга Осиѐ 
филиали катта хисса хушди. Мам- лакатимиз мустахиликни хулга киритиб, 
ўша филиал Ўзбекистон ўсимликшунослик илмий-текшириш институтига 
айлантирилганидан кейин экснедицион текширувлар олиб бориш
коллекциялар йигаш, уларни ўрганиш ва қўллаб-қувватлаб туришга оид 
ишлар анча жадаллашиб ҳолди. 
Бу институт ўсимликлар генофондининг давлатга ҳарапши хакихий 
хазипаси, лига навларни яратиш учуи зарур дастлабки материал хазинаси 
бўлиб ҳолди. Бўза, галла, ем-хашак бои, техник ўсимликлар, мевали, сабзавот 
ва бошқа ўсимликларнинг жаҳондаги энг бой коллекцияларидан бири шу 
ерда жам бўлган, унда 37 мингдан ортиқ нав намуналари бор. 


Бу коллекцияда сабзавот, полиз экинлари ва картошка муҳим ўринни 
эгаллайди. 1997 йилда унда 125 та картошка нав намунаси, 6 турга мансуб 
гюлиз экинларининг 2676 та, 35 турга мансуб сабзавот экинларининг 1257 та 
нав намунаси бор эди. Полиз экинлари коллекцияси 965 та қовун, 872 та 
тарвуз, 774 та қоюқ 30 та қозонювгич, яъни люффа, 30 та лагенария нав 
намуналаридан ташкил топган. Сабзавот экинлари коллекциясида: 540 та 
помидор, 107 та қалампир, 75 та бақлажон, 95 та бош пиѐз, 199 та саримсоқ 
пиѐз, 80 та сабзи, 45 та редиска, 83 та турп, 23 та шолғом, 41 та ош ловлаги, 
51 та бош карам, 53 та ўзга турдаги карам, 221 та бошқа сабзавот 
экинларининг навлари бор. 
Сабзавот, полиз экинлари ва картошка коллекциялари мамлакатимизнинг 
бошқа илмий муасасаларида хам мавжуд. Ўзбекистан сабзавот-полиз 
экинлари ва картошкачилик илмий текшириш институтида 900 тадан ортиқ, 
жумладан 600 тадан зиѐд қовун ва 150 тадан ортиқроқ, тарвуз билан қовоқ 
нав намуналарини ўз ичига оладиган коллекция бор. Бу институтда помидор, 
қалампир, бақлажон ва бошқа экинларнинг ишлатиб туриладиган катта-катта 
коллекциялари хам бор. Самарқанд қишлоқ хўжалик институгида картошка 
нав намуналарининг ишлатиб туриладиган каттақон коллекцияси сақлаб 
борилади. 

Download 3.5 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   18   19   20   21   22   23   24   25   ...   151




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling