Sadikov A. N


Umumiy kirishli trigger sxemasi


Download 1.66 Mb.
Pdf ko'rish
bet5/22
Sana09.02.2023
Hajmi1.66 Mb.
#1181501
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   22
Bog'liq
7 sem Amaliyot Uslubiy qollanma

 
Umumiy kirishli trigger sxemasi. Taqsimlovchilarda, impulslarni 
hisoblagichlarda, yetkazib beruvchi impulslarni chastotalarini ajratishda, umumiy 
kirishliu triggerlar ishlatiladi. (2.13 – rasm)
2.13 rasm. Umumiy kirishli trigger: 
a – elektrik sxema; b – sxemaning turli nuqtalarida holat o’zgarish diagrammasi 


Alohida kirishli triggerdan bu trigger shunisi bilan farq qiladiki, uni holatini 
o’zgartirish bir xil qutbli impulslarni xuddi shu nuqtaga kirishi, har xilga emas. 2.13-
rasmda ko’rsatilganidek 2 ta kondensatorning C’ va C’’ bog’lovchilari bilan birga 
m nuqta triggerning umumiy kirishi hisoblanadi. 
Bu sxemada impulslar T3 tranzistorning umumiy kollektor kirishiga 
kelmoqda, potensiometr bilan bog’langan, R3 va R4 rezistorlar bilan bog’langan. 
Rezistorlarning qarshiligi shunday, T3 tranzistorning yopiqligida m nuqtaning 
potensiali taxminan T1 (yoki T2) tranzistorning kollektor potensialiga teng, 
qachonki bu transistor yopiqligida ( T1 yoki T2 yopiq tranzistorning kollektor 
potensiali sxemada C’ va C’’ kondensatorlarning zaryadlanish va razryadlanishi 
tugagandan keyin Rc va Rk rezistorlarining qarshiligi bilan bog’liqligi aniqlanadi). 
Trigger sxemasi ishini ko’rib chiqamiz. T2 tranzistorning boshlang’ich holati 
ochiq deb hisoblab, T1 tranzistor esa yopiq. Bunda C’ kondensator zaryadlangan, 
chunki uning 1-qoplamasi Rj resistor orqali T2 ( b nuqta) tranzistorning ochiq 
kollektori bilan bog’langan, katta potensialga ega, 2-qoplamaga nisbatan, 
potensiometrning (m nuqta) o’rta nuqtasi bilan bog’langan. Kondensator C 
zaryadsizlangan, chunki bir xil potensialga ega bo’lgan 1 va 2 – qoplamalari a va m 
nuqtalar bilan bog’langan. 
Birinchi musbat impulsi triggerning kirishiga kirib kelganda ( T3 tranzistor 
ochiladi, va m nuqtaning potensiali 0 ga teng bo’ladi) birinchi momentda m, cbc 1 
nuqtalarning potensiali bir xil balandlikka ko’tariladi, 2.13,6 diagrammada 
vaqtinchalik kesish bilan ko’rsatilgan. Bunda cp potensial c nuqtadagi 0 ga yaqin 
keladi, d nuqtada – 0 dan yuqori (C’’ kondensatorning 1 va 2 qoplamalari orasidagi 
kuchlanish kattaligida), natijada T2 tranzistor yopiladi, T1 tranzistor ochiladi.
Triggerning holati o’zgargandan so’ng a nuqtaning potensiali yuqorilashadi, 
b nuqta esa – pastlashadi. BU potensiallar Rj va R* rezistorlari orqali c va d 
nuqtalarga farqi bilan jo’natiladi, natijada c nuqtada potensial darxol ko’tariladi, C’ 
kondensatordagi kuchlanish o’zgarmaganligi sababli ( to’g’ri a’b’c’), d nuqtada esa 
– past potensial C’ kondensatorning razryadi tufayli asta-sekin o’rnatiladi (qiyshiq 
a’’b’’c’’). 
Impulsning tugashi T3 tranzistorning yopilishida c va d nuqtalarning 
potensiali tushishi bilan xarakterlanadi, vaqtinchalik diagrammada vaqt bo’lagi II da 
ko’rsatilgan.Bu vaqtda D’ va D’’ diodlarda paydo bo’lgan qarama-qarshi kuchlanish 
T1 va T2 tranzistordagi potensiallarning o’zgarishiga ta’sir qiladi. Triggerning holati 
o’zgarmaydi, C kondensatorning zaryadi va C’’ kondensatorning razryadi , cud 
potensialining nuqtasi oldingi kattalikgacha ko’tariladi (eksponenta d’ e’ f’ va 
d’’e’’f’’ 2.13,b rasm). O’tish jarayonlari tugagandan so’ng sxemada C kondensator 
zaryadlanadi, C’’ kondensator – razryadlanadi. Ikkinchi impuls kelgandan so’ng 
sxema xuddi shunday ishlaydi, birinchi impuls kelganday, lekin bu holatda C’ 
kondensator razryadlanadi,T1 tranzistor yopiladi va T2 tranzistor ochiladi. Boshqa 
impulslarning kelishida shu sikl trigger sxemasida takrorlanadi. 
Triggerlar sxemada to’ri burchakli uchburchak shaklida berilgan, T harfi 
yozilgan ichida. Trigger kirishlari uchburchakning chap qismida, chiqishlar o’ng 
tomonida, Yagona konstruktor hujjatlari sistemasiga to’g’ri kelgan holda, sxemalar 
chapdan o’ngga o’qilishi kerak. Kiruvchi va chiquvchi to’g’ri burchakli impulslar 2 


ma’noli qiymati bo’lishi mumkin: yuqori va past. Ko’rilayotgan sxemalarda p-п-р 
turli transistorda yuqori darajali otensial 0 deb qabul qilingan, past esa-1. 
Alohida kirishli triggerning ma’nosini ko’rib chiqamiz (2.14,a rasm). Trigger 
2ta kirishga ega: Bx1 va Bx2, boshqaruv impulslari (potensiallar) , va 2 ta chiqish Y 
va Y,c chiquvchi imulslar. Chiqish Y to’g’ri deb ataladi, chiqish Y,c aylanani 
anglatadigan- inversli. Trigger holati chiqish potensialining Y darajasi bilan 
aniqlanadi.Chiqishdagi Y potensial 0 trigger holatiga mos keladi 0 (Y=0); 1(7=1) 
1(Y=1).Shuni ta’kidlash kerakki, masalan, trigger kiritish uchun ijobiy nazorat 
momenti ikki ketma-ket potensiallik farqi sifatida qaralishi mumkin: birinchi ijobiy 
( holat 0), keyin salbiy (holat 1). Xuddi shunday salbiy nazorat impulsi ikki ketma-
ket potensiali sifatida ko’riladi: birinchi salbiy (1 holati), keyin ijobiy (0 holati). 
Yuqorida aytib o’tilganidek alohida kirishlar bilan triggerlar holatiijobiy yoki salbiy 
impulslarning nazorat kirishlariga berilishi mumkin. Shu bilan birga nazorat 
pulslarini bir vaqtning o’zida yetkazib berish qabul qilinishi mumkin emas,trigger 
ishining mantig’iga zid keladi, chunki bu holatda beqaror holatga aylanadi.Bunday 
vaziyatni noto’g’ri deb hisoblash va uni bartaraf etish uchun choralar ko’rish kerak.
2.14 rasm. Triggerlarning shartli belgilanishi: 
a – alohida kirishli; b – umumiy kirishli 
Kirishlar quyidagi maqsadga ega: Bx1 salohiyatiga ega bo’lganda, 1 trigger 1 
holatiga o’tadi, bu kirish uchun 0 trigger 0 holatiga o’tadi. Bx2 potensialiga xizmat 
qilganda, 1 triggeri 0 holatiga o’tadi. Ushbu kirish potensiali uchun 0 triggeri 1 
holatiga o’tadi. Trigger yozuvlari x belgisi bilan belgilanadi, nazorat potensialining 
darajasi ramz tagida indeks ko’rinishida ko’rsatiladi, bu salohiyatni qabul qilganda 
trigger olganholat yuqori qismdagi indeks shaklida belgilar. 
Nazorat qilish uchun kirish zanjirlari trigger faqat ma’lum potensiallar 
kelganda ta’sir qiladi,diodlar bu xzanjirlarga kiritiladi (2.12)
Umumiy kirish triggeri 0 holatida umumiy kirish va o’rnatish usuli mavjud. 
Kirish chizig’ining trigger belgisi bilan bog’langan joyida qo’shimcha uchburchak 
tomonidan ko’rsatilgan umumiy kirish faqat 1 dan 0 gacha bo’lgan 
potensialnio’zgartirish vaqtida trigger ta’sir qiladi. Bunday holda trigger uning 
ahvolidan qat’I nazar B yangi holatini o’zgartiradi. O’rnatish usuli sxemalarda 
alohida triggerli boshqaruv yozuvlari bilan belgilanadi uni 0 holatiga o’tkazish 
uchun ishlatiladigan kirishlar. Agar umumiy kirish triggeri b holatiga 0 potensialiga 
aylantirsa kirish chiqishi XfJ bilan belgilanadi. Agar umumiy kirish triggeri 0 
holatiga 1 potensialiga aylantirsa, kirish chiqishi x’ bilan belgilanadi. 
Hisoblash texnologiyasi kirish mantig’I bilan ajratilib turadigan turli xil 
triggerlardan foydalaniladi; b 0 va B1 alohida o’rnatish imkoniyati, 


nosimmetriklik;(Shmidt triggeri);vaqtinchalik kechikish yoki ma’lum bir vaqtda 
chiqish pulsini shakllantirish;imkoniyati bilan boshqariladigan qayta aloqa;kirish 
mantig’ini kengaytirish qobiliyati va boshqalar. 

Download 1.66 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   22




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling