Salomatligi xizmati

Virusga qarshi preparatlar 
 
Preparat 
Ta’sir mexanizmi 
Dori 
shakli 
Davolash sxemasi 
Lopinovir 
Lopinavir OITS-1, OITS-2 
virusini ingibastiya qiladi. 
Tabletka 
Davolash: 400 mg 
lapinovir preparati 
ҳar 12 soatda 14 
kun 
beriladi. 
Tabletka. 
Agar 
bemor icha olmasa 
suspenziya ҳolida 
zond orqali beriladi 

---

76 
Umifenovir 
Virusga 
qarshi 
preparat, 
koronaviruslarning 
lipid 
qatlamini eritib endotelial 
ҳujayralariga 
kirishining 
oldini oladi 
Tabletka 
Kapsula 
Davolash: 200mg 4 
marta sutkada (ҳar 
6 soatda 10 kun 
mobaynida 
beriladi) 
Ribovirin 
Virusga 
qarshi 
preparat, 
zararlangan 
epiteliy 
ҳujayralarga kirib, Covid-19 
virusning 
replikastiyasini 
kamaytiradi. Virus RNK si 
sintezini kamaytiradi 
Tabletka 
Kapsula 
Davolash: 200mg 4 
marta sutkada (ҳar 
6 soatda) Davolash 
10 kun 
Ilova-2 
Virusga qarshi preparatlar 
 
Preparat MNN 
Ta’sir mexanizmi 
Dori shakli 
Davolash 
sxemasi 

---

77 
Rekombinant 
1b 
beta interferon 
Rekombinant interferon IFNβ 
1b 
periferik 
qonda 
mononuklear ҳujayralarning 
supressor faolligini oshiradi, 
T-killer 
ҳujayralarning 
apofitoz ta’sirini kamaytiradi. 
Preparat 
virusga 
qarshi, 
yallig‘lanishga 
qarshi, 
autoallergiya 
immunomodulyastiya qilish 
xususiyatiga ega 
Teri ostiga 
yuboriladi 
Davolash: 
0.25mg/ml 
(8mln ME) 
teri ostiga 
14 
kun 
ichida 
yuboriladi. 
Ҳammasi 
bo’lib 
7-
in’ekstiya 
yuboriladi 
Rekombinant
2-alfa interferon 
Preparat 
maҳalliy 
immunomodulyastiya 
yallig‘lanishga 
qarshi 
va 
virusga qarshi xususiyatga 
ega 
Suyuqlik 
interanazal 
(burunga 
tomiziladi) 
Davolash: 
burun 
kataklariga 
3 
tomchidan 
5 
marta 
kuniga 
(5 
kun). 
Bir martalik 
doza – 300 
mE 
Sutkalik 
doza 
– 
15.000-
18000 mE 

---

78 
Gidroksixloroxin 
Bezgak kasalligida, ҳamda 
ichki organlarning tizimli 
kasalliklarida, 
biriktiruvchi 
to’qima tizimi kasalliklarida 
qo’llaniladi. 
Azitromistin 
antibiotiki 
bilan 
qo’llanilganda virusga qarshi 
samaraga ega 
Tabletka 
400 mg 2 
marta 
birinchi 
sutkada, 
keyin 
200mg 
2 
maҳal 6 kun 
Xloroxin 
Bezgak 
kasalligida 
qo’llaniladi, 
bo’g‘imlar 
tizimli kasalliklarida ҳam 
ishlatiladi. Ta’sir mexanizmi 
gidroksixloroxin preparatiga 
o’xshab ketadi 
Tabletka 
500mg 
2 
marta 
bir 
sutkada, 7 
kun 
mobaynida 
beriladi 
 
 
 
 
 
 
 
GRIPP 
Gripp – gripper qamrab olaman ma’nosini beradi. Insoniyat grippning o’lim 
darajasi yuqori bo’lgan 5 ta kuchli pandemiyasini boshidan o’tkazgan. 
Gripp – yuqori kontagiozli o’tkir virusli respirator infekstiya bo’lib, baland 
isitma, kuchli intoksikastiya, nafas yo’llarining yallig‘lanishi: bronxit, traxeit 
belgilari bilan kechadigan yuqumli kasallikdir. 

---

79 
Gripp xastaligi tez tarqaladigan epidemiya va pandemiya sifatida aҳolini keng 
qamrab oladigan kasallik. 
Gripp xastaligining epidemiyalarida aҳolining vaqtincha ishlash qobiliyatini 
yo’qotilishi 10-15% ni tashkil etadi, ba’zida gripp epidemiyasida vaqtincha ishlash 
qobiliyatining yo’qolishi 45-50% gacha etadi. 
Etiologiyasi. Gripp virusi Mixovirus influenza – ortomikso viruslar oilasiga 
mansub, tarkibida RNK bo’lib, toksik xususiyatga ega. Shu bilan birga gripp virusi 
aglyutinastion, enzimatik (neyro-aminidaza) xususiyatiga ega bo’lib, yuqori 
ҳaroratga ta’sirli, dezinfekstiya moddalariga chidamsiz bo’lib, tez nobud bo’ladi. 
Ushbu virus 1933 yilda Angliya virusologlari Smit, Endryus, Lendlau tomonidan 
kashf qilingan. Gripp virusi bilan kasallangan bemorning burun surtmasini dengiz 
kalamushiga yuqtirib o’sha ҳayvon o’pkasidan ajratib olingan. Ushbu virusga “A” 
tipidagi gripp virusi deb nom berilgan. 1940 yilda virusologlar Frensis va Medisil 
gripp virusining “V” tipini kashf etishdi. 1947 yilda esa virusolog Teylor gripp 
virusining “S” turini kashf etdi. Yakka zanjirli manfiy RNKga ega. RNK zanjiri 8 
xil bo’lib, 10 xil virus oqsillarini kodlab chiqarib turadi. RNK tutuvchi gripp 
virusining tashqi qobig‘ida oqsil moddasi bo’lib, bu nukleoproteidlardan iborat. 
Uning tashqi qobig‘ida esa lipidlar (yog‘lar) mavjud. Xuddi shu lipidlar odam 
organizmida kuzatiladigan og‘ir zaҳarlanishni vujudga keltiradi. Virusning tashqi 
qobig‘ida bo’rtib chiqqan lipidlar esa odam epiteliylariga kirishini ta’minlaydi. 
Ushbu yog‘lar glikoproteidlar deyiladi va odam eritrostitlarini agglyutinastiya qilish 
qobiliyatiga ega. Gemagglyutinin gripp virusini odam, ҳayvonlar va qushlarning 
epitelial ҳujayralariga yopishishini ta’minlaydi. Neyroaminidaza esa epitelial 
ҳujayraga kirib olish va chiqishni ta’minlaydi. Gemagglyutinin va neyroaminidaza 
gripp virusining ko’payish davrida o’zgarib turadi va yangi gripp virusining 
serovorlari paydo bo’lishiga sabab bo’ladi. Nukleproteid (S-antigen) gripp virusini 
tarkibiy qismiga kiradi va u o’zgarmaydi. S-antigen (nukleproteid) gripp virusini A, 
V, S tiplarini farqlashda muҳim aҳamiyat kasb etadi. 
Gripp virusi sferik bo’lib, 80-120 nonometr o’lchoviga ega. Virusning 
aglyutinin va neyroaminidaza antigenlari o’zgarib turishi gripp virusining 

---

80 
podtiplarini vujudga keltiradi. Ushbu antigenlarning o’zgarishlari gripp virusining 
“A” tipiga xarakterlidir. Ushbu antigenlarning o’zgarishi “A” tipidagi virus 
chaqirgan kasalligining og‘ir o’tishi va keng tarqalishiga sabab bo’ladi. Grippning 
epiemiyasi va pandemiyasi ushbu antigenlarning baravar o’zgarishidan kelib 
chiqadi. 
Ҳozirgi kunda 16 xil gemagglyutinin va 9 xil neyroaminidaza ma’lum. Gripp 
virusining “V” va “S” tiplarida gemagglyutinin va neyroaminidaza antigenlari 
o’zgarmaydi. Shuning uchun grippning “V” va “S” turlarida katta epidemiyalar 
kuzatilmaydi. Odam organizmidan ajratib olingan gripp virusining “A” tipida 3 xil 
ko’rinishga ega bo’lgan gemagglyutininlar aniqlandi N (N1, N2, N3) 
neyroaminidazani esa 2 ta podtipi aniqlangan N (N1, N2). 1957 yilgacha “A” gripp 
virusi odamlarda faqat A (N1, N1) serovari ajratib olingan va ushbu kombinastionli 
“A” virusi gripp kasalligini chaqirib kelgan. 
1957 yildan 1968 yilgacha “A” tipdagi gripp kasalligining qo’zg‘atuvchisi A 
(N2, N2), 1968 yildan so’ng A (N3, N2) shtamlari ekanligi aniqlangan. Ҳozirgi 
kunlarda “A” tipdagi gripp kasalligi virusining A (N1, N1) va A (N3, N2) 
shtammlari chaqirishi aniqlangan. 
Gripp virusining “A” tipi doimiy o’zgarishda bo’ladi va mutastiyaga uchrab 
turadi. Ushbu “A” tipdagi virus antigenlarining biri o’zgarsa “antigen dreyfi” 
deyiladi, 2 ta antigen baravar o’zgarishi “antigen shifti” deyiladi. Antigenlarning 
o’zgarishlari “A” virus oqsil qobig‘ining o’zgarishiga sabab bo’ladi. O’zgarishlar 
natijasida odam immunitetining virusga bo’lgan javobi keskin kamayib boradi. 
Natijada gripp kasalligining og‘ir kechishi va asoratlarining vujudga kelishi 
kuzatiladi. Shu bilan birga “A” gripp virusining ikki xil antigenining o’zgarishi gripp 
epidemiyasi va pandemiyasini vujudga keltiradi. Gripp epidemiyasi va pandemiyasi 
tugagandan so’ng, “A” tipdagi virus vaqtincha odam organizmida sust ҳolga tushadi. 
Ushbu jarayonni virus reaktivastiyasi deyiladi. Shunda gripp kasalligining latent 
(belgisiz) yoki virus tashuvchanlikligi vujudga keladi. Gripp virusining “S” turi 
faqat odam organizmida ko’payadi. Ushbu gripp turi engil kasallik chaqiradi, 
epidemiyalar chaqirmaydi, asoratlar keltirib chiqarmaydi. 

---

81 
Gripp kasalligining A, V, S viruslari past xaroratga chidamli +4 gradusda uzoq 
muddatda saqlanib qoladi. +50-60 gradus ҳaroratda gripp viruslari tez nobud bo’ladi 
(1-5 minut). Dezinfekstiya moddalari o’sha zaҳoti virusni o’ldirish qobiliyatiga ega. 
Viruslarga azon, ultrabinafsha nurlar tez ta’sir qiladi.