Samarqand davlat universiteti a. B. Pardayev, S. A. Qurbonov

HOZIRGI ZAMON SHAKLLARI 
Hozirgi zamon shakllari fe‘l asoslariga -yap(ti), -moqda, -(a)yotir, -(a)yotib 
qo‗shimchalarini qo‗shish bilan hosil qilinadi. Hozirgi zamon shakllari harakat va 
holatning gap aytilayotgan vaqtda yuz berishini ifodalaydi. Shaxs-son qo‗shimchalari 
zamon qo‗shimchalaridan so‗ng qo‗shiladi. 
4-misol. 
tinglayapti, tinglamoqda, tinglayotir, tinglayotibdi, yuryapti, yurmoqda, 
yurayotir, yurayotibdi. 
Hozirgi zamon shakllarining hosil qilinishi 
№ Qoʻshimcha 
Xususiyati 
Misollar 
1 
-yap(ti) 
Bu qoʻshimcha hozirgi zamonning 
uslubiy betaraf shakli hisoblanadi. -
yap shakli undosh bilan tugagan fe‘l 
asoslariga qo‗shilib, -ayap holida 
talaffuz qilinsa ham, -yap yoziladi. 
Masalan: kelayapti emas, kelyapti. 
1) U imtihonlarga 
tayyorlanyapti. 
2) Hozirda «Oʻtkan 
kunlar» romanini 
oʻqiyapman. 
2 
-moqda 
Bu qoʻshimcha hozirgi zamonning 
yozma nutq uslublariga xoslangan 
shakli hisoblanadi. 
1) U imtihonlarga 
tayyorlanmoqda. 
2) Hozirda «Oʻtkan 
kunlar» romanini 

---

113 
oʻqimoqdaman. 
3 
-(a)yotir, 
-(a)yotib 
Bu qoʻshimchalar ham hozirgi 
zamonning yozma nutq uslublariga 
xoslangan shakllari hisoblanadi. -
yotir, -yotib shakllari unli bilan 
tugagan fe‘l asoslariga, -ayotir, -
ayotib shakllari esa undosh bilan 
tugagan fe‘l asoslariga qo‗shiladi. 
1) U imtihonlarga 
tayyorlanayotir. 
2) Hozirda «Oʻtkan 
kunlar» romanini 
oʻqiyotibman. 
5-misol. Hozirgi zamondagi fe‘llarning tagiga chizilgan. 
1. Yomg‗ir tobora kuchayib borayotir. (Oybek). 2. Majnuntol suvga egilib, 
salom berayotir. (Oybek) 3. Shamol kuchayib, daraxtlarning shoxlarini egib borayotir. 
(Omon Muxtor) 4. Barglar sarg‗ayib to‗kilmoqda.