Samarqand davlat universiteti a. B. Pardayev, S. A. Qurbonov

Yuklamalarning turlari 
№ 
Turi 
Yuklamalar 
1 
Soʻz yuklamalar 
axir, hatto, faqat, ham, xuddi, go‗yo, go‗yoki, naq, 
hech, sira, nahotki, na ... na 
2 
Qoʻshimcha yuklamalar 
Soʻzga qoʻshib yoziladigan qoʻshimcha yuklamalar:
-mi, -oq (-yoq), -gina (-kina, -qina), -dir 
Soʻzdan chiziqcha bilan ajratib yoziladigan 
qoʻshimcha yuklamalar: -u (-yu), -da, -ku, -la -chi, -a 
(-ya)
2-misol.
1. Ayt-chi, go‗zal Sanobar, Qayer sening makoning? (Qo„shiq) 2. Qarshiligi 
ko‗rinib turibdi-ku! Bu qarshilik emasmi? (Abdulla Qahhor) 3. Biladilar-da bu kishi. 
Yovlar bilan olishgan-a! (O. Yoqubov) 4. Men-ku yolg‗iz edim, Na otam, Na onam, 
na oilam bor... (E. Vohidov) 
Chiziqcha bilan ajratib yoziladigan yuklamalar qoʻshib yozilsa, imloviy xatolik 
hisoblanadi. Masalan: Toʻgʻri-da, u tengi bolalar maktabda oʻqishadi. / Toʻgʻrida, u 
tengi bolalar maktabda oʻqishadi. Ikkinchi gapda -da yuklamasi soʻzga qoʻshib 
yozilgan, natijada imloviy xatolikka yoʻl qoʻyilgan. 
Qoʻshimcha yuklamalar soʻz tarkibida ma‘noli qism sifatida sanaladi. Masalan: 
Bordingmi soʻzi tarkibida toʻrtta ma‘noli qism (morfema) mavjud: bor-di-ng-mi.
Biroq qoʻshimcha yuklamalar qoʻshimchalarning biror turiga ham kirmaydi, 
ya‘ni bordingmi soʻzi tarkibidagi -di (zamon) va -ng (shaxs-son) qoʻshimchalari 
sintaktik shakl yasovchi qoʻshimchalar sanalsa, -mi yuklamasi soʻz yasovchi ham, 
lugʻaviy shakl yasovchi ham, sintaktik shakl yasovchi ham hisoblanmaydi. 
 

---

185 
YUKLAMALARNING MA‟NO TURLARI 
Yuklamalar soʻz va gaplarning mazmuniga qanday qoʻshimcha ma‘nolar 
yuklashiga koʻra bir nechta turga boʻlinadi: 1) soʻroq-taajjub yuklamalari; 2) 
kuchaytiruv-ta‘kid yuklamalari; 3) ayiruv-chegaralov yuklamalari; 4) oʻxshatish-
qiyoslash yuklamalari; 5) gumon yuklamasi; 6) inkor yuklamalari.