Samarqand davlat universiteti a. B. Pardayev, S. A. Qurbonov

Nutq tovushlari 
№ 
Turi 
Xususiyatlari 
Tovushlar 
1 
Unli tovushlar 
1) 
hosil 
boʻlishida 
oʻpkadan 
chiqayotgan 
havo 
hech 
qanday 
toʻsiqqa uchramaydi; 
2) faqat un (ovoz) dan iborat boʻladi; 
3) boʻgʻin hosil qila oladi. 
a, o, e, o‗, u, i. 
2 
Undosh tovushlar 
1) 
hosil 
boʻlishida 
oʻpkadan 
chiqayotgan havo toʻsiqqa uchraydi; 
2) shovqin ishtirok etadi, faqat 
shovqindan yoki shovqin va ovozdan 
iborat boʻladi; 
3) boʻgʻin hosil qila olmaydi. 
b, v, g, d, z, j, dj, y, 
k, l, m, n, p, r, s, t, f, 
x, ch, sh, q, g‗, h, 
ng. 
O‗pkadan chiqayotgan havo og‗iz bo‗shlig‗ida hech qanday to‗siqqa uchramay 
chiqishi natijasida hosil bo‗ladigan, faqat un (ovoz)dan iborat boʻlgan, boʻgʻin hosil 
qiladigan tovushlar unli tovushlar hisoblanadi. 
Tilimizda oltita unli tovush bor: a, o, e, o„, u, i. 
Unli tovushlar uch tomondan tasnif qilinadi: 1) lablarning ishtirokiga koʻra; 2) 
ogʻizning ochilish darajasiga (tilning vertikal harakatiga) koʻra; 3) tilning gorizontal 
harakatiga koʻra. 
Lablarning ishtirokiga koʻra unlilar tasnifi 
№ 
Turi 
Unlilar 
Xususiyatlari 
1 
Lablangan unlilar 
u, oʻ 
Lablangan 
unlilarni 
talaffuz 
qilish 
jarayonida 
lablar 
oldinga choʻziladi, 
choʻchchayadi. 
2 
Lablanmagan 
unlilar 
i, e, a 
Lablanmagan unlilar talaffuz qilinganda 
lablar oʻz holatini oʻzgartirmaydi yoki 
ozgina yon tomonga tortiladi. Lablanish 

---

13 
belgisiga koʻra o unlisi oraliq unli sanaladi, 
ya‘ni hech bir guruhga kirmaydi.