UNDOV SOʻZLAR
His-hayajon, buyruq-xitob, haydash-chaqirishni ifodalovchi so‗zlar undov
so„zlar sanaladi. Masalan: voy, eh, dod, oh, ey, hoy, hey, xoʻsh.
Undovlar ma‘nosiga ko‗ra ikki guruhga bo‗linadi: 1) his-hayajon undovlari; 2)
buyruq-xitob undovlari.
Yozuvda undov so‗zlardan keyin vergul qo‗yiladi. Masalan: – Xo„sh, ishlar
yaxshimi, Hotamjon?
Undalmalardan oldin kelganda esa undan keyin vergul qo‗yilmaydi. Masalan:
Ey muhtaram shoir, izladim, keldim.
1-misol. Undov soʻzlar ajratib koʻrsatilgan.
1. O„h-ho„, muncha muzdek? (O„. Umarbekov) 2. Iya, bularni nima qilasan?
(Said Ahmad) 3. Qo‗y, yig‗lama, ey baxshi. (M. Toirov) 4. – Shoshma, Qorako‗z,
shoshma... Drr! Ana bo‗ldi, ketdik. – Chu, birodar. (O„. Hoshimov) 5. – Hay,
shoshma, – dedi Zebi. (Cho„lpon) 6. Hoy, nima balo bo‗ldi? – deb alangladi Inoyat
oqsoqol. (Said Ahmad) 7. Voy, nimalarni o‗ylayapman men? (Asqad Muxtor) 8. Oho,
jiyaningiz vazir bo‗pti-ya! – deya xursandchiligimni izhor qildim. (Sh. Bo„tayev) 9.
O! Ho‗kiz yo‗q, og‗il ko‗cha tomondan teshilgan. (Abdulla Qahhor) 10. O„h! – deb
yubordi bir yigitcha. (Said Ahmad)
192
HIS-HAYAJON UNDOVLARI
His-hayajon undovlari kishilarning quvonchi, erkalash-erkalanish, rohatlanish,
hayron qolish, norozilik, g‗azab-nafrat, og‗riq singari hissiyotlarini ifodalaydi.
Masalan: oh, oʻh, iya, voy, uf, eh, oʻh-hoʻ, eh-he, dod.
His-hayajon undovlarining o‗zi undov gap bo‗lib kelishi yoki gap tarkibida
kelib, uni undov gapga aylantirishi mumkin. Bunday gaplar oxiriga doimo undov
belgisi qo‗yiladi. Masalan: Dod! Zolim falak dastidan! Voy, muncha chiroyli!
Do'stlaringiz bilan baham: |