Samarqand davlat universiteti I. U. Urazbaev n. J. Xodjaeva j. Qudratov

Organizmlar o‘rtasidagi o‘zaro munosabatlar. Organizmlar 
o‗rtasidagi o‗zaro munosabatlar asosan uch to‗rga ajiratiladi. 
1. 
Neytralizim-birga yashaydigan organizimlar bir biriga hech qanday 
ta‘sir ko‗rsatmaydi. 
2. 
Antibioz-birga yashaydigan ikkm organizim bittasi yoki ikkalasi 
ham salbiy ta‘sir ostida bo‗ladi. 
3. 
Simbioz bunda ikki organizmning har ikkalasi yoki bittasi 
birga yashashdan o‗ziga foyda oladi. 
Antibioz-antoganizim, salbiy bog‗lanish bo‗lib, uning quyidagi 
shakillari bor: 1.O‗zaro raqobat, 2.Parazitizim 3.Yirtqichlik. 
Raqobat. Raqobat oziqa, yashash joy, in qurish va boshqa 
ko‗rinishlarda bo‗ladi. Faqat o‗simliklar bilan oziqlanuvchi tuyoqli 
hayvonlar, chigirtkalar va kemiruchilar to‗rtasida ozuqa uchun raqobat 
kuzatiladi Chigrtkalarning ko‗payib ketishi tuyoqli hayvonlarning nobud 
bo‗lishiga olib keladi. Raqoba tur ichida va turlar aro ko‗rinishlarda 
bo‗ladi. Hayaonlar to‗gridan to‗g‗ri raqobatdar bir oz chetlaydilar. Masalan 
infuzoriya tufelkasining bir biriga juda yaqin ikkita turi bitta muhitta 
yashaydi, oziqa muhitining har xil qatlamida va har xil oziqa bilan 
oziqlanadi. Su‘iy oziqali muhit Ya‘ni probirkada Paramecia aurelia oziq 
muhitinig qalamlari ichida yashaydi, bakteriyalar bilan oziqlanadi 
Paramecia bursaria probirkaning tubida yashaydi, achitqilar bilan 
oziqlanadi. 
Raqobat bir to‗rga va har xil to‗rga mansub mikroorganizmlar 
o‗rtasida kuzatiladi. Mikroorganizimlar o‗rtasidagi raqobatni uchta tipga 
ajratish mumkin. Birinchi-oziqa manbayi uchun. Bir xil oziqa bilan 
oziqlanuvchi organizmning tez o‗sib ko‗payadigani substrat bilan jadal 
oziqlanib , ikkinchisining o‗sib ko‗payishini sekinlashtiradi. Ikkinchi-
zaharli organik kislotalar, vodorod sulfidlar va boshqa har xil kimyoviy 
moddalar sintezla boshqasining o‗sishi va rivojlanishini to‗xtatadi. 
Uchinchi-maxsus moddalar Ya‘ni antibiotiklar sintezlab, ikkinchisining 
o‗zishi va 

---

146 
rivojlanishini 
to‗xtatadi.Masalan 
zamburug‗lar 
antibiotik 
sintezlab 
mikroorganizmlarning o‗sishini to‗xtatib qo‗yadi.