Samarqand davlat universiteti kimyo fakulteti analitik kimyo kafedrasi

(bu 
yerda 
 
– vodorod ionining eritmadagi aktivligi) yozish mumkin. Aslida 
almashinish reaksiyasida shisha tarkibidagi ishqoriy metall ioni qisman vodorodga 
almashadi va eritmaga o‘tadi:
H
+
+Me
sh
+

H
sh
+
+Me
+ 
bu yerda Me
+
– shisha tarkibiga kiruvchi ishqoriy metall ioni (Li
+
, Na
+
, K
+
).
Ushbu reaksiya tenglamasi uchun almashinish konstantasi 
ш
H
H
o
м
a
a
E
E
,
lg






H
a

---

11 
bo‘ladi.
Almashinish konstantasi shishaning xossalari va haroratga bog‘liq bo‘lib, u 
ko‘pchilik elektrodlar uchun 10
-1 

10
-15
ga teng. Shisha elektrodning potensiali 
umumiy holda vodorod va ishqoriy metall ionlarining aktivligiga bog‘liq. 
Kislotali muhitda 
 
bo‘lganligi, neytral va kuchsiz 
ishqoriy (pH=10-12) muhitlarda 
 
kichik bo‘lganligi uchun
 
bo‘ladi. Bundan ko‘rinadiki, shisha elektrodining potensiali pH ga bog‘liq. Shisha 
elektrodning funksiyasi pH ning 0,5-10,5 qiymatlari oralig‘ida to‘g‘ri chiziqlidir. 
Shisha elektrodning sharsimon qismiga joylashtirilgan kumush xloridli elektrod 
0,1 M HCl eritmasiga tushirilgan bo‘ladi. Shisha elektrodning potensiali shisha 
membrananing har ikkala tomonidagi eritmalar potensiallarining ayirmasiga teng. 
Ichki eritmaning potensiali doimiy bo‘lganligi uchun bu ayirma elektrod 
tushirilgan eritmaning potensialiga teng bo‘ladi. Potensialni o‘lchash uchun shisha 
elektrod elektr kimyoviy zanjirga ulanadi.
Elektrodning selektivligi uning begona ionlarga nisbatan qay darajada 
qaytarligiga va elektrod funksiyasiga bog‘liq. Agar tekshiriladigan eritmada ikki 
xil kation (Kt
1
+
va Kt
2
+
) bo‘lsa va ular ion almashinishda ishtirok etsa:
Kt
1
+
+Kt
2
*+

Kt
1
*+
+Kt
2
+
, 
bu tenglama uchun muvozanat konstantasi: 
,
bu yerda Kt
1
*+ 
va Kt
2
*+