Sanaat geografiyasi pa’ninin’ obekti ha’m predmeti joba

Ta’kirarlaw ushin sorawlar
1.Elektro energetika tarawinin’ ustinligi neden ibarat.
2.Kondensatsiyalı JES-larının’ ju’mıs koefficienti to’menligi nede
3.Gidroakkumlyativ elektr stanciyalarının’ texnologiyalıq procesi basqa GES-lerden o’zgesheligi nede.
4.AES-lerdin’ jaylasıwına ta’sir etiwshi faktorlar.


QARA METALLURGIYA SANAATI
Reje:
1. Qara metallurgiya sanaatının’ xalıq xojalıg’ında tutqan ornı.
2. Temir rudası jaylasıwı, quramı.
3. Metallurgiya o’ndiriwde otınnın’ roli.
4. Otqa to’zimli materiallar.flyusler
5. Domna o’ndirisi ha’m o’nimdarlıg’ı.
6. Polat o’ndiriw usili
Qara metallurgiya sanaatının’ tiykargı o’nimi shoyın ha’m polat bolıp, xalıq xojalıg’ının’ barliq tarawlarında qollanıladı. Ha’zirgi zamang’ı rawajlang’an o’ndirislik tarawlarda temir o’nimlerin paydalanıw da’rejesi barlıq metallardı qosıp esaplag’annan da ko’p esaplanadı. Al du’nya ju’zi boyınsha temir o’nimlerinin’ u’lesi 94%-ten aslamdı quraydı. Qara metallurgiya o’nimi temir menen uglerodtın’ eritindisinen, kremniy, marganets, fosfor, ku’kirttin’ qosındısınan ibarat.
Qara metallurgiya o’nimi ruda quramındag’ı uglerodtın’ mu’g’darına baylanıslı shoyın ha’m polat bolıp bo’linedi. Eger balqıg’an temir quramında uglerodtin’ mug’dari 2%-ti qurasa polat, 6%ti qurasa shoyin, eger ruda quraminda uglerod mug’dari 0,2%-ten aspasa jen’il (taza) temir dep ataladı.
Ximiyalıq jaqtan taza temir paydalanıwg’a jaramsız keledi ha’m o’ndiriw qıyın. Sonlıqtan sanaat ushın en’ a’hmiyetli o’nim polat bolıp esaplanadı. Metal o’ndiriwdin’ baslı usılı domna pechlerinde temir rudasın qa’lipke keltiriw arqalı iske asırıladı. Bunda jag’ılatug’ın otın birinshiden temir rudasın eritiw ushın paydalanılsa, ekinshiden metaldı shoyın da’rejesine jetkeriw ushın uglerodtı toplawg’a jumsaladı.
Domna pechlerinde shoyın eritiw ushın tiykarg’ı shiykizat retinde temir rudası, otın ja’ne flyusler qollanılıp, bulardın’ ba’ri texnikalıq proceste bir waqıtta qatnasqan jag’dayında g’ana shoyın alıwg’a boladı.
Temir rudası jer massası quramında ko’p tarag’an element bolıp, jer massasının’ 4,5%-in quraydı, ko’binese birikpe halında temir okisi Fe₂O₃ sulfidi, dala shpatı F₃CO₃ gezlesedi. Temir rudasında temir birikpesinen basqa belgili da’rejede taw jinislarinda (kremnezem), (glinozem) (kaltsiy okisi) (marganets okisi) (fosfor okisi) ushıraydı.
Temir rudasının’ ishinde paydalanıwg’a jaramlı ha’m metallurgiya o’ndirisinde ko’birek to’mendegiler qollanıladı.
1. Magniyli temir (magnitniy jeleznyak). Bunda temir zakisi tipindegi (F₃O₄) rudanın’ mug’darı 72%-ke jetedi. Magnitli temir quramindag’ı rudanın’ joqarg’ı sapasına qaramastan balqıtıwg’a biraz qıyın bolıp keledi ha’m otındı ko’p talap etedi.
2. Qızıl temir (krasnıy jeleznyak) qızıl ren’ge iye bolıp, temir okisi (Fe₂O₃) tipinde ushıraydı ha’m quramında 65%-ke shekem temir boladı.
3. Qon’ır temir (burıy jeleznyak) quramında temir 30%-50%-ke shekem bolıp ta’biyatta temirdin’ suw okisi halında ushıraydı ha’m balqıtıwg’a qolaylı ruda retinde ken’nen qollanıladı.
4. Temirli dala shpatı (shpatovıy jeleznyak,siderit) quramında temir ruda 40%-ke shekem boladı ha’m ta’biyatta temir gaz birikpesi formasında ushıraydı. Ruda quramında marganectin’ ko’p bolıwı polat o’ndiriw ushın ken’nen qollanıwg’a imkaniyat beredi. Joqarıda ko’rsetilgenlerden basqa temir rudası temirli kvartsit (jelezistıe kvartsitı) tu’rinde ushırap, temirdin’ mug’darı 25-40% ke shekem baradı. Temir rudası quramındag’ı qospalardan tazalaw ushın o’ndiris orınlarında rudanı magnit seperatsiyası ja’rdeminde bayıtıw a’melge asiriladi. Rudanı bayıtıw, sapasın arttırıw, birinshiden domna pechlerinin’ jumıs o’nimliligin arttırsa, ekinshiden metaldın’ sapasın jaqsılaydı ha’m o’nimnin’ o’zine tu’ser bahasın arzanlatadı. Mısalı: ruda quramındag’ı temirdin’ sapasın tek 7%-ke arttırıw domna pechlerinin’ o’nimdarlig’in 2,5% arttıradı ha’m jag’ıw ushın paydalanatug’ın kokstin’ mug’darın kemeytedi.