Sapayeva, Z. J. G'Ulomova oziq-ovqat texnologiyasi asoslari

151




sxemalarida keng qoilaniladi. Ular bir sutkada 70-801 urug‘ni qayta ishlashi mumkin. Fopresslarda shnekning aylanish harakati chastotasi 18­36 min^-1, chiqadigan kunjara chig‘anog‘i qalinligi 8-12 mm, presslanish vaqti 80 sekund atrofida. Ishlab chiqarishda keng qo'llaniladigan bunday forpresslardan biri MP-68 forpressidir.
Hozirgi paytda ishlatilayotgan eng zamonaviy shnekli presslardan R3- MOA-10 shnekli pressining ish unumdorligi (qayta ishlanadigan kungaboqar urug'i bo'yicha) 300 t/sut boiib, undagi shnekning aylanish chastotasi 42-72 min^-1, bu press R-3 MOA agregati tarkibiga chanlarining diametri 3000 mm va umumiy qovurish yuzasi 80 m² boigan yetti chanlik qovurish qozoni bilan birgalikda kiradi.
Ekspellerlardan chiqadigan kunjaraning moyliligi 4-7% ni tashkil etadi. Bunda bir sutkada 18-301 urug‘ qayta ishlanadi. Ekspellerlarda shnekning aylanish chastotasi 5-18 min^-1, chiqadigan kunjara chig‘anog‘i qalinligi 3—5 mm, presslanish vaqti 220-225 sekund atrofida.
Ekstraksiya usulida moyni ajratib olish. Presslash usulida (hatto ekspellerlar qollanilganda ham) mezgani toliq yog'sizlantirib moy olishning iloji yo‘q. Moyni deyarli tola ajratib olishni ta’minlaydigan birdan bir usul bu ekstraksiya usulidir.
Organik erituvchi yordamida moyni maksimal miqdorda ajratib olishni ta’minlash maqsadida forpressdan chiqqan kunjaraga bargcha- simon, granula yoki dag'al kukun, krupasimon shakl beriladi.
Ekstraksion jarayonning umumiy sxemasi 5.9-rasmda ko'rsatilgan.
0‘simlik moylarini ekstraksiyalashda erituvchilar sifatida qaynash harorati 63-75 °C boigan A markali ekstraksion benzin va nefras qoilaniladi.
0‘simlik moylarini ekstraksiyalash ekstraksiyalanayotgan material va erituvchining ta’sirlashuvi xarakteriga asosan, uch asosiy usulga boiinadi:

• 
  ekstraksiyalanayotgan materialni qarama-qarshi (teskari) oqimda harakatlanayotgan erituvchiga botirib ekstraksiyalash usuli;
  
• 
  ekstraksiyalanayotgan materialga qarama-qarshi oqimda erituvchini ko‘p bosqichli (pog‘onali) purkab sug‘orish usuli;
  
• 
  aralash usul—birinchi bosqichda material konsentrlangan mitsellaga botirib ekstraksiyalanadi, ikkinchi bosqichda esa konsentrlangan mitsella va toza erituvchini ko‘p pog‘onali sepish usuli qollanilib, material yog‘sizlantiriladi.