Sapayeva, Z. J. G'Ulomova oziq-ovqat texnologiyasi asoslari

206




Briket shaklini hosil qilish uchun rafinad bo‘tqasi bosim ostida presslanadi. Rafinad bo‘tqasining fizik-kimyoviy ko‘rsatkichlari va saxaroza kristallarini yaqinlashtiruvchi qisish kuchiga ko‘ra briket turli zichlikka, shaklga va o‘lchamga ega boiadi. Bo‘tqam presslash karusel tipidagi presslarda amalga oshiriladi. Uning diskida matritsa va puansonlar joylashgan to‘rtta matritsalar mavjud. Davriy ishlaydigan presslarda bir minutda 28-32 presslash amalga oshiriladi.
Presslangan nam qand-rafinad 8-10 soat davomida quritiladi. Mustahkam presslangan qand rafinadni (bo‘tqa namligi 2,3 % dan yuqori) quritish uchun vakuum-quritgichlar qollaniladi. Vakuum ostida briketlarni quritishning umumiy davomiyligi 5-6 soatni tashkil qiladi.
Quritish va sovitishdan keyin briketlar alohida aniq shaklga, olcham- larga, mustahkamlikka va massaga ega qand-rafinad bolakchalariga ushatiladi va quyidagi mahsulotlar olinadi:

• 
  presslangan ushatilgan va quyilgan qand xossasiga ega presslangan ushatilgan qand-rafinad parallelepiped shakliga, har biri 11 yoki 22 mm qalinlikka, 7,5, 5,5 va 15 g massaga ega bolakchalar;
  
• 
  presslangan tez eruvchan qand-rafinad parallelepiped shakliga,
  

5. 
   g massaga ega bolakchalar;
   

• 
  quyilgan qand-rafinad olchamlari 40-70 mm, ixtiyoriy shaklga ega;
  
• 
  mayda qadoqlangan (yo‘lbop) presslangan qand-rafinad paralle­lepiped shakliga, 5,5 g massaga ega bolakchalar;
  
• 
  shakar-rafinad olchamlari 0,2 mm dan kam bolmagan alohida kristallardan iborat; kristallar olchamlari bo‘yicha-mayda-0,2-
  

1. 
   8 mm, o‘rta-0,5-0,8 mm, yirik-1,0-2,5 mm turlari ishlab chiqariladi;
   

• 
  qand rafinad kukuni zarrachali 0,1 mm dan katta bolmagan holda shakar-rafinadni maydalash yo‘li bilan olinadi.
  

GOST 22 talablariga binoan shakar rafinad va qand-rafinad oq rangli (sof, dog'siz) boiishi kerak. Ko‘kimtir tusda bolishiga ruxsat beriladi. Quruq va eritma holatda ta’mi shirin, begona ta’msiz va hidsiz boiishi, suvda tola erishi, bunda eritma tiniq boiishi kerak. Tez eriydigan qand- rafinadning namligi 0,2% dan, shakar-rafinadning namligi esa 0,1 % dan oshmasligi kerak. Barcha ko'rinishdagi qand-rafinadlarda saxarozaning quruq moddalar hisobidagi miqdori 99.9% dan kam bolmasligi lozim.
Shakar va qandni saqlash. Shakar 20 °C dan oshmagan haroratda va havoning nisbiy namligi 70% dan yuqori bolmagan sharoitda, shakar-