Sapayeva, Z. J. G'Ulomova oziq-ovqat texnologiyasi asoslari

349

7-§. КАКАО DUKKAKLARI. KOFE. YONG'OQLAR

Какао dukkaklari. Какао dukkaklari -tropik mamlakatlarda
(Afrika, Amerika, Hind va Tinch okeani orollarida) yetishtiriladigan
какао daraxtining (Thebroma cacao) urug‘idan maxsus ishlov berish
va quritish natijasida olinadi. Какао dukkaklari Shimoliy, Markaziy va
Janubiy Amerika mamlakatlari Braziliya, Venesuela, Peru, Ekvador,
Trinidal va Tabago, Kuba, Grenada va boshqalarda yetishtiriladi. Osiyo
va Okeaniya davlatlaridan Papua, Yangi Gveniya, G'arbiy Samoa, Shri-
Lanka, Indoneziya, Filippin va boshqalarda какао dukkaklari nisbatan
ko‘p bo‘lmagan miqdorda yetishtiriladi. Yetishtirilgan joyiga qarab
какао dukkaklari uch guruhga boiinadi: Amerika, Afrika va Osiyo
какао dukkaklari. Tovar navlarining nomi ularning yetishtirish rayoniga,
davlatiga yoki chiqarish portiga (Gana, Nigeriya, Kamerun, Ekvador,
Bayya, Trinidad va boshqalar) mos keladi.
Какао dukkaklari sifat belgilari bo‘yicha ikki guruhga boiinadi:
oliy sifatli (navli) va o‘rta sifatli (iste’molbop). Oliy sifatli «Kriollo» deb
ataluvchi какао dukkaklari asosiy hisoblanib, uning daraxtlari iqlim
sharoitiga juda talabchan, hosildorligi past, lekin sifati juda yuqori. Ular
juda yoqimli, nafis, xushbo'y hidga ega. Bunday какао dukkaklariga
quyidagi navlar misol boia oladi: Yava, Arriba, Venesuela, Grenada,
Seylon, Ekvador. Bu navlarning har biri o'ziga xos xushbo'sh hidga ega.
0‘rta sifatli «Furostero» deb ataluvchi какао dukkaklarining daraxtlari
juda hosildor, lekin dukkaklarining
sifati ancha past. Какао dukkaklarining
hidi ancha qo‘pol va ta’mi taxir.
Bularga Akkra, Baya, Kamerun, Kongo
kabi navlar misol boia oladi. Какао
daraxtining balandligi 15 m ga yetadi.
Какао daraxtlari harorati 22-26 °C
boigan iliq nam iqlimni talab qiladi.
Какао daraxtining pishgan mevasi
sariq-qizgish rangda boiib, shakli
ovalsimon (11.1-rasm). Har qaysi
mevasining massasi 300-500 g atrofida,
uzunligi 15-30 sm, diametri 6-8 sm ga
teng. Yuqori qismi qattiq po'stloq bilan
qoplangan. Ichki qismida qizgish-sariq


11.1-rasm. Какао mevasi va dukkaklari.