Saqlash vazirligi toshkent farmatsevtika instituti dori turlari texnologiyasi kafedrasi

Tibbiy polisaxarid suyuqliklar va loyqalar
Kraxmal-glitserinli asoslar yoki glitserinli surtmalar. IX DF bo’yicha bug’doy kraxmali 
chinni idishda teng miqdordagi suv bilan aralashtiriladi va unga 93 g glitserin qo’shiladi. Olingan 
aralashma asta-sekin aralashtirilib turgan holda suv hammomida qizdiriladi, so’ng sovitiladi. 
Natijada yarim tiniq, oqish rangli massa hosil bo’ladi. Bu asos shilliq qavatda oson tarqaladi va 
sekin suriladi. Asos ko’z surtmalari tayyorlashda ham qo’llaniladi. Bu asos mikroorganizmlar 
ta’siriga chidamli, lekin struktura-mexanik jihatidan chidamsiz. Chunki saqlash davomida u dag’al 
holga (sinerezis) kelib asos sifatida ishlatib bo’lmaydigan massaga aylanadi. V.M.Gretskiy va 
I.S.Ajgixinlarning ko’rsatishicha 5-6% li eruvchi kraxmal eritmasi (kraxmalni fosfor kislota bilan 
ishlash natijasida olingan) surtma asoslarining konsistensiyasiga ega bo’lib, sekin quruvchanligi 
bilan ajralib turadi.
Dekstrinlar ham yuqori konsentratsiyalarda (50% gacha) surtma asoslari konsistensiyasini 
hosil qiladi.
Tragakant-glitserinli asoslar. Tragakant-glitserinli asoslar tarkibida 3% atrofida tragakant 
va 40% gacha glitserin saqlaydi. Bu asoslar tragakant kukunini oz miqdordagi spirt bilan maydalab 
suv-glitserin aralashmasi bilan bo’ktirib olinadi. Oldindan spirt bilan maydalashga ahamiyat berish 
zarur. Bu asoslar kosmetik kremlar va bo’yida bo’lishning oldini oluvchi pastalar tayyorlashda 
ishlatiladi.
Chet el farmatsiya amaliyotida pektinli (pektin 7,5 g, glitserin 18 g, benzoy kislota 0,2 g va 
suv 100 g gacha), alginli (alginat natriy 2,5 g, kalsiy sitrat 0,2 g, glitserin 15 va suv 100 g gacha), 
mutsinli (Zig’ir urug’ining shilligi) asoslar va boshqa o’simliklardan tayyorlangan YUMB li 
asoslar ishlatila boshladi.
Mikroblardan olingan polimer polisaxaridlar. Mikroblarning yashash sharoitlari 
o’zgarishi davomida hosil bo’ladigan yuqori molekulali polisaxarid — dekstran, gidrofil 
surtmalarning asosi qilib taklif etilgan. Polimer glyukozalardan tashqil topgan. Molekula og’irligi 
150 000 gacha bo’lishi mumkin. Dekstran eritmalari surtma hosil qiluvchi boshqa qovushqoq 
suyuqliklardan o’zining yuqori indifferentligi bilan ajralib turadi. Ular rangsiz, hidsiz, pH
ko’rsatkichi 4,5 dan 6,5 gacha bo’ladi. Achitqisimon zamburug’lardan olingan pullulan moddasi 
surtma asosi olishda qo’llashga taklif etilgan. Bu yuqori qovushqoqlikka ega bo’lgan suyuqliklar 

---

xlortetratsiklin va geliomitsinli surtmalar uchun yaroqlidir. Bu surtmalarni uzoq saqlash uchun 
konservant qo’shish talab etiladi.