Ш. А. Абдуллаева

Ўқув адабиётларнинг шакллари 
 
“Кадрлар тайёрлаш миллий дастури” да “ўқув-тарбия жараёнини 
сифатли ўқув адабиётлари” ва “янги ўқув-услубий мажмуалар”
1
билан тўлиқ 
таъминлаш вазифалари белгиланади. Шундан Ўзбеистон Республикаси 
вазирлар махкамасининг 1998 йил 5-январ 4-сонли “Узлуксиз таълим 
тизимини дарсликлар ва ўқув адабиёти билан таъминлашни такомиллаштириш 
тўғрисида”ги қарори ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 1999 йил 28- 
сентябрдаги сонли “Узлуксиз таълим тизимини ўқув адабиётлари билан 
аниқлаш хақида” ги буйруғи эълон қилинди. Янги ўқув адабиётни яратишга 
киритилди. Бу ишни янада жонлантириш хақида Ўзбекистон Республикаси 
Олий таълим вазирлиги Халқ таълими вазирлиги ҳамда Ўзбекистон “Устоз” 
жамғармасининг 1998 йил 25-феврал 48ғ 45ғ 4 сонли қўшма буйруғи эълон 
қилинди. Унда энг яхши дарслиги ва ўқув адабиёти муаллифи танлови чоп 
этиш ва ғолибларни мукофатлаш мезонларини ишлаб чиқиш усуллари кўриб 
чиқилди. Шундан сўнг “Узлуксиз таълим тизими учун ўқув адабиётларининг 
янги авлодини яратиш консепсияси” ишлаб чиқилди ва “Маърифат” газетаси 
(2001 й 26 декабр) да эълон қилинди. Бунда ўқув адабиётлари анъанавий ва 
электрон адабиёт шаклида бўлиши бўлса кўрсатилди 
Анъанавий (босма) ўқув адабиётлар- таълим олувчиларнинг ёши ва 
психологик-фзиологик хусусиятлари, маълумлтлар хажми, шрифтлар, қоғоз 
сифати, муқова тури ва бошқа кўрсаткичларни ҳисобга олган холда қоғозда 
босиладиган ўқув адабиётлар.
1
Кадрлар тайёрлаш миллий дастури. Баркамол авлод-Ўзбекистон келажагининг пойдевори. Т., “Шар=”, 
1998й 41 б. 

---

100 
Электрон ўқув адабиётлар – замонавий ахборот ва компьютер 
технологияларнинг маълумотларини жамлаш, тасвирлаш, сақлаш ва тақдим 
этиш имкониятлари асосида яратиладиган ўқув адабиётлар. 
Консепсияда узлуксиз таълим тизими ўқув-тарбиявий жараёнида ўқув 
адабиётларининг қуйидаги турлари қўлланилиши таъкидланган (5-чизмада) : 
5- чизма 
Шу ўқув адабиётларги берилган таърифларни кўриб чиқсак. 
Дарслик – давлат таълим стандарти, ўқув дастури, услубияти ва тактик 
талаблари асосида белгиланган миллий истиқлол ғоялари муайян ўқув фанининг 
мавзулари тўлиқ ёритилган, тегишли фаннинг асосларини мукаммал 
ўзлаштирилишига қаратилган давлат нашри
1
. 
Ҳар бир таълим турининг мақсад ва вазифаларини қамраб олган, билим 
олувчиларнинг ёши ва бошқа хусусиятларини хисобга олган дарсликлари 
бўлади. Одатда, дарслик ўқув фанининг номи билан номланади. Дарсликда 
назарий маълумотлардан ташқари, амалий ва синов машқлари бўйича зарур 
кўрсатмалар берилади. 
1
Узлуксиз таълим тизими учун ў=ув адабиётларининг янги авлодини яратиш консепсияси. “Маърифат” 
газетаи, 2001 йил. 26-декабр.
Ў=ув адабиётларининг турлари 
дарслик 
Ў=ув =ўлланма 
лу\ат 
Изохли лу\ат 
Маълумотлар тўплами 
Маърузалар курси 
Маърузалар матни 
Методик кўрсатмалар 
дайжест 
шарщ 

---

101