Sh. R. Sharipov jdpi kimyo fanlari nomzodi D. K. Muradova

konsentratsiyasiga bog‘liq emas, aksincha reaksiyaga kirishayotgan moddalarning 
tabiatiga va reaksiyaning borish sharoiti temperatura, bosim, katalizatorga 
bog‘liqligi haqida umumiy xulosalarga kelishligi aytib o‗tiladi. 
Shundan so‗ng o‗quvchilarga kimyoviy reaksiyalarni temperaturaga ta‘siri 
bo‗yicha tushunchalar berilib, molekulalarni harakat tezliklari turli temperaturada 
turlicha harakatda bo‗lishi va temperatura ko‗tarilgan sari reaksiya tezliklari oshishi 
natijasida reaksiyani unumi ham ortishi bo‗yicha ma‘lumotlar keltiriladi. 
Haroratning ortishi reaksiyaning tezligining ortishiga sabab bo‘ladi. 
Vant-Goff qonuni buning isbotidir. U quyidagicha ta‘riflanadi: 
 Harorat har 10°C ga o’zgarganda reaksiyaning tezligi 2-4 marta o’rtacha 3 
marta o’zgaradi. 
Bu qonuning matematik ifodasi quyidagicha: 
10
1
2
1
2
t
t
t
t
V
V




yozamiz.
t
1, 
t
2
- boshlang‘ch va oxirgi harorat (ºC). 
1
2
,
t
t
V
V
- birinchi va ikkinchi haroratdagi tezligi. 

- reaksiyaning harorat koeffitsenti. 

---

Academic Research in Educational Sciences 
VOLUME 2 | ISSUE 11 | 2021 
ISSN: 2181-1385 
Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 
Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89 
DOI: 10.24412/2181-1385-2021-11-1291-1306 
Google Scholar 
Scientific Library of Uzbekistan 
Academic Research, Uzbekistan 1297 www.ares.uz 
10 – o‘zgarmas son. 
Reaksiya tezligining harorat o‘zgarishi bilan o‘zgarishini S.Arrenius yaratgan 
faollanish nazariyasi asosida tushuntirish mumkin. Haroratning ko‘tarilishi reaksiya 
tezligining ortishiga olib keladi, bu esa reaksiya tezligi konstantasining ortishiga 
bogliq. O‗z navbatida reaksiya tezligi konstantasi faollanish energiyasiga bog‘liq. 
Molekulalar kimyoviy ta‘sirlanishga uchrashi uchun o‘rtacha energiyadan ko‘proq 
kinetik energiyaga ega bo‘lishi kerak. Bu energiya faollanish energiyasi deyiladi. 
Bunday energiyaga ega bo‘lgan molekulalar faol molekulalar hisoblanadi. Kimyoviy 
reaksiyalar vaqtida har doim energiya to‘sig‘i yengiladi, uning cho‘qqisida 
reaksiyaning oraliq mahsuloti faollangan kompleks hosil bo‘ladi.