Шарк донишмандлари хикматлари

Абдуллоҳ ибн Аббос
Қалб кўр бўлганидан кейин кўзнинг кўришлиги- 
дан фойда йўкдир.
А ли ибн А бу Толиб
Ҳар нафасда айладик юз минг гуноҳ,
Бир гуноҳга урмадик ҳеч бир кун оҳ.
Сулаймон Чалабий
Бир соатлик тафаккур кечаси билан коим туриш- 
дан яхширок.
Х,асан Басрий
Баҳслашаман деб юзларча фуқа]эони йўлдан оз- 
дирган кимса биргина кишини ҳақиқат йўлига бошла- 
ган одамдан юз карра тубандир.
Абай Қўнонбоев
Окил чин сўздин ўзгани демас, аммо барча чинни 
хам демак — окил иши эмас.
Алишер Навоий
Қалбнинг қанақалигини амал кўрсатади.
М уҳаммад Камол
Доно кишининг тили у ни бахтсизликдан асрайди. 
Ярамас кишининг тили эса унинг бошига кулфат кел­
тиради.
Мажидиддин Хавофий
Окил, доно киши акл ишлатиб, маъносиз, беҳуда 
ишлардан четланади. Акл сиз, нодон одам эса доимо 
ўзини мақтаб сирларини очади.
Абдий

---

Киши фаросатда қанча ногирон,
Айбини оклашда шунча билагон.
Хусрав Деҳлавий
Фаннинг ибтидоси — акл, аклнинг ибтидоси эса — 
сабр-тоқат.
Афанди Кофиев
Оғизга келганни демак — нодоннинг иши,
Олдиға келганни емак — хайвоннинг иши.
Алишер Навоий
Таҳсил олиш машаккатини тортган одам жохиллик 
касалига дучор бўлмайди.
Мажидиддин Хавофий
Донишманд ва олимларнинг хулкларидан ўрнак 
олиш яхши хулқни тирилтиради, ёмонни йўқ килади.
А бу Р ащ он Беруний
Зийраклар сухбати этар бахтиёр,
Нодон нафида хам доим зарар бор.
Носир Хисрав
Эшитиш зарар бўлса хам, дононинг сўзлари фой- 
дадан холи бўлмайди. Аҳмоқнинг гапига қулок солиш 
қанчалик завқли бўлмасин, у ҳамма вақт зиёндир.
Мажидиддин Хавофий
Билмаган нарсани билмайман, деб жавоб бериш- 
дан уялманг.
А ли ибн А бу Толиб
Окил аҳли ҳирсга гирифтор бўлмас,
Ҳасад килган билан тилло хор бўлмас.
Паҳлавон М аҳмуд
Жўрттага ўз сўзида туриб олган билимсиз киши 
билан баҳслашиш на максад эгасига ва на мақсадга 
бирор фойда етказмайди.
А бу Р ащ он Беруний

---

Кўп вақиллаган донодан кўра,
Жим ўтирган нодон яхши, жўра.
Бадриддин Ҳилолий
Инсоннинг бошқа жонзотлардан афзаллиги ақлда- 
дир. Ақлнинг мақсади эса нутқ ва ширинсуханликни 
такомиллаштиришдан иборат.
Мажидиддин Хавофий
Донолар сўзига қулоқ илмасанг,
Энг нодон сендирсан — билгил, билмасанг.
Абулцосим Фирдавсий
Ҳамма кишилар акл га муҳтождирлар, ақл эса ама- 
лиётга, иш-ҳаракатга эҳтиёж сезади. Шунинг учун ҳам 
амалиётни ақлнинг ойнаси, дейишади.
Хусайн Воиз Кошифий
Киши ўзининг нимани билмаётганини билиши бил- 
ганларининг энг муҳимидир.
Имом Хоким
Панду насиҳатдан ким ўгирди юз,
Заҳмати минг бўлур, пушаймони — юз.
Абулқосим Фирдавсий
Нодон одам молни, аклли одам эса фазлу камолни 
кидиради.
М уҳаммад Зеҳний
Ҳикмат билан шер бошига чиқар чумоли, 
Ҳикмат билан нишдор ари беради болин.
Бадриддин Хилолий
Инсон учун ҳар қандай мағлубият бир тажриба- 
дир. Мағлубиятлардан сабоқ олганлар келажакда ғала- 
баларни қўлга киритадилар.
М уҳаммад Камол

---

Қулу озодга маълум ва аён,
Доно тирикдир, ўликдир нодон.
Абдураҳмон Жомий
Бамисоли тумов киши гулнинг ҳидини сезмагани- 
дек, аҳмоқ киши ҳикмат лаззатини билмайди.
Абулҳосим аз-Замахшарий
Ўзини билимдон дейдиган нодондан қоч.
Қобус
Қандай бўлсанг, шундай кўрин, қандай кўринсанг, 
шундай бўл.
Ж алолиддин Румий
Доно суҳбатидан бош тортса нодон, 
Даврондан яхшилик кўрмас ҳеч қачон.
Абдураҳмон Жомий
Ақллилар билан баҳслашиб тортишмок — ақлсиз- 
лар билан биргалашиб ширин таом емакдан минг чан- 
дон яхшироқ ва фойдалироқ.
Ф узайл ибн И ёз
Қуёш кўрларга кўринмай беркинганидек, жоҳил- 
ларга ҳам дунёда тўғри йўл белгилари кўринмай қола- 
ди.
А бу А ли ибн Сино
Ёинки бир аср зиндонда ётмоқ,
Нодон суҳбатидан кўра яхшироқ.
Паҳлавон М аҳмуд
Нодоннинг идроки — индамасликда. Агар нодон 
буни тушуниб етса, унинг ярим доно бўлгани шудир.
Саъдий Шерозий
Ж оҳил кишилар олдида камтарлик қилмагил, акс 
ҳолда улар назарида сен тубан ва шармандадирсан.

---

Хақир ва нотавон кўринмай десанг, донолар олдида 
такаббур бўлмагил.
Мажидиддин Хавофий
Нодонликдан ёмонлик келади фақат,
Нодонга ёндошма, босмасин ғафлат.
Абулҳосим Фирдавсий
Донишманд — бакқолнинг дўконига ўхшайди: бо- 
рини индамаигина кўрсатади-қўяди, нодон эса лаш- 
кар ноғорасининг ўзи: овози баланду ичи бўм-бўш ва 
ғариб.
Саъдий Шерозий
Бойлик, шамшир ва лашкардан таянч излама. Доно 
кишиларнинг панд-насиҳатларига қулоқ сол. Шамшир 
ва ўқни йўқ қиладиган насиҳатларга а мал қил.
Хусайн Воиз Кошифий
Оқиллар зикрдан тафаккурга, тафаккурдан зикр- 
га ўтадилар. Қалбларининг гапиришини талаб қила- 
дилар. Ва ниҳоят қалблари ҳикматли сўзларни айта 
бошлайди.
Хасан Басрий
Кишининг тафаккури узайса — билади, билса — 
амал қилади.
Ваҳб ибн М унаббаҳ
Мажлисларнинг энг шарафлиси ва энг олийси тав- 
ҳид соҳасида тафаккур килиб ўтирмоғ;, маърифат ша- 
моли билан елпинмоқ, муҳаббат косасида дўстлик дарё- 
сидан сув ичмоқ ва Аллоҳга ҳусни зан (яхши хаёл 
билан) назар айламокдир.
Ж унайд Багдодий
Фикрламоқ бир ойнадир, сенга яхн и ва ёмон амал- 
ларингни кўрсатади.
Ф узайл ибн И ёз

---

Тажрибали ит барсни тутиб ер,
Қочар тулкидан жанг кўрмаган шер.
Абулцосим Фирдавсий
Аллоҳнинг неъматлари борасида ўйламоқ — ибо- 
датнинг энг фазилатлиларидандир.
Ваҳб ибн М унаббаҳ
Агар инсонлар Аллоҳнинг улуғлиги ҳақида фикр- 
лаган бўлсайдилар, Унга исён килмасдилар.
Бишр Хофий
Агар оқил одам нодонлар гурунгига тушиб колса, 
улардан иззат-икром кутмасин, агар нодон бемаъни 
калом и билан оқилни енгса, бунинг хеч ажабланади- 
ган жойи йўк, зеро ёқутни тош хам синдириши мум- 
кин.
Саъдий Ш ерозий
Билгилки, аҳмоқларга яхши жавоб — сукут.
Қобус
Акл улуғликка этади пайванд,
Ақлсизнинг доим оёғида банд.
Абулцосим Фирдавсий
Ёвузликдан эзгуликни ажратадиган киши эмас, бал­
ки икки ёвузликнинг енгилроғини фарқлай биладиган 
кишигина акл ли ди р.
Ал-Хоризий
Ҳазилни тушунмаслик — нодонлик аломати.
Убайд Зоконий
Жоҳилни жоҳилликдан асрашдан кўра, борки нар- 
саларнинг барини жоҳилликдан асраш осонрокдир.

---

Ақлли бўлсанг, жоҳил ва нодондан ҳазар қил. 
Ақалли бир оз билими бор киши улардан албатта юз 
чақирим у зоқлашади.
Мажидиддин Хавофий
Банданинг қалби ёмонликдан иокланиши учун унга 
солиҳлар билан суҳбатлашишдан ҳам фойдалироқ нар­
са йўқ. Шунингдек, фожирлар билан ҳамсуҳбат бўлиш- 
дан кўра катта зарар йўқ.
Аҳмад ибн Ҳанбал
Ақлли кишининг тили юрагининг ортида бўлади, 
аҳмоқнинг юраги тилининг орқасида бўлади.
Ал^ ибн А бу Толиб
Нодонлик овининг ўлжаси ҳасрат,
Нодонлик баҳорин ёмғири кулфат.
М ирзо Бедил
Белги бўлса, одам йўлда адашмайди, ақли бўлса, 
киши сўзда адашмайди.
М аҳмуд Қошгарий
Ақлдек хазина йўқ, жаҳлдек фақирлик йўқ, одоб- 
дай мерос йўқ, машваратдек ёрдамчи йўқ.
А ли ибн А бу Талиб
Исломият китобларда ўқиладиган эмас, ҳаётда яша- 
ладиган ҳақиқатдир.
Эрол Гунгўр
Одамлар бошига шундай замонлар келадики, унда 
доно кишининг кўзи қувонмайди. Яна шундай замон­
лар келадики, қоплаб мол-дунё тентаклар қўлига ўтиб 
кетади.
Бишр Хофий
Айблардан холи бўлмоқликка интилиш улуғворлик 
белгисидир.
А б ул Ҳасан Сирий

---

Уч тоифа одамлардан йирок бўлдим: ғофил олим- 
лардан, лаганбардор корилардан ва жоҳил сўфийлар- 
дан.
Я ҳё ибн М уоз
Энг зарарли гуноҳлардан бири — жоҳиллик билан 
тоатда бўлиш ва бу — жохиллик оқибатида гуноҳкор 
бўлишдан хам кучлирокдир.
Лҳмад Антокий
Хатар келишидан илгарироқ унга тайёргарлик кўр- 
ган киши оқилдир.
А бу Усмон Ҳирий
Хлкматнинг аломати одамлар қадрига етишдадир.
Ш оҳ ибн Шужоъ
I

---