Shavkat Sharipov, Odil Qo‘ysinov, Qumrinisa Abdullayeva

Mustahkamlash uchun savollar
1. Sim deb nimaga aytiladi?
2. Simdan qanday buyumlar yasash mumkin?
3. Spiral prujina va zanjir uchun halqalar qanday usullar bilan yasaladi?
4. Simlarni bukishda foydalaniladigan asboblar va moslamalarni ayting.
Amaliy laboratoriya ishi
Simlar va ulardan yasaladigan buyumlar bilan tanishish.
Jihozlar
 
Sim va undan buyum yasashda ishlatiladigan asbob-uskunalar. 
Ishni bajarish tartibi
1. Simlarni bukishning turli usullarini tushuntiring va ko‘rsating.
2. Simlarni to‘g‘rilash, bukish, kesishga oid amaliy tajriba ishlarini 
bajaring.
Muammoli topshiriq
Simlardagi g‘adir-budurlikni to‘g‘rilashda bolg‘adan tashqari yana 
qanday uskunalardan foydalanish mumkin? Amaliy mustaqil bajarishga 
harakat qilib ko‘ring. 
3.2. ASBOB-USKUNALAR, MOSLAMALAR VA ULARDAN 
FOYDALANISH
Tunuka va simlarni qirqish, bukish va to‘g‘rilash 
asboblaridan foydalanish
Maktab ustaxonalariga yupqa listli metall (tunuka) alohida bo‘laklar 
yoki rulon ko‘rinishiga keltiriladi. Lekin bir xilda deformatsiyalangan 
(g‘ijimlangan) tunuka bilan ham ishlashga to‘g‘ri keladi. Bunday 
tunukaga qo‘shimcha ishlov berish talab etiladi.
Tunukani amalda to‘g‘rilashni po‘lat plitada bajarish mumkin. 
Tunuka bo‘rtib qolgan joylarini tepaga qaratib o‘rnatiladi va bo‘r 
bilan chizib olinadi. To‘g‘rilash yengil zarbalar bilan, bo‘rtib qolgan 

---

55
joylarining atrofiga spiralsimon yo‘nalishda urib bajariladi (24-rasm). 
Bo‘rtib qolgan joydan uzoqlashgan sari zarba kuchaytirilib boriladi. 
Bunday zarbalardan keyin metall cho‘zilib boraveradi. Hech qachon 
bo‘rtib qolgan joyiga boshida urmang, chunki u yana ham kattalashib 
ketadi.
Po‘lat tunukani chilangarlik bolg‘asi yordamida, rangli metallardan 
bo‘lgan listlarni esa yog‘och bolg‘a (kiyanka) bilan to‘g‘rilash mumkin.