Shomaksudova, M. Israil \ oav da yozma matn. Nutq va munozara

Sarlavha turlari
Sarlavhaning 4 turi mavjud;
1. 
Hamma so‘z bosh harfli sarlavhalar - hozirgi kunda bunday turi 
ilgariga qaraganda kamroq qollaniladi. Chunki ulami o'qish va tushunish qiyin. 
Ayniqsa ular uzun va bir nechta sahifaga joylashgan bo‘lsa.
Colin Macfarlane. Hit the HeadlinesExriting joum alism activities forimproving writing and thinking skills. © 
2012 P 145.
40

---

2. 
Markaziy (bosh) va kichik sarlavhalar uzoq vaqt davomida qo‘llanib 
kelingan. Uning tarkibidagi har bir so‘z bosh harflar bilan yoziladi. Yordamchi 
so‘z va bog'Iovchilardan tashqari.
3. 
Tepadan pastga yoziladigan sarlavhalar turlari. Oxirgi paytlarda ko‘p 
tarqalgan tur hisoblanadi. Chunki bunday usul terish uchun juda qulay va 
noan’anaviy ko‘rinadi. Ko‘pincha internet saytlarida bunday sarlavhalardan 
foydalaniladi.
4. 
Sarlavha maqolaning tagida berilishi. Bunda gazetaning umumiy 
uslubiga qarab emas, urf (moda)ga kirganligi uchun qo'llaniladi.10
Gazeta sarlavhalarini kuzatish, ularning tuzilishi jihatdan so‘z, so‘z 
birikmasi va gap shakllaridagi ma’lum bir andozalardan iboratligini ko‘rsatadi. 
Shunga ko‘ra gazeta sarlavhalari so‘z shaklidagi. birikma shaklidagi va gap 
shaklidagi sarlavhalarga guruhlanadi.
Sarlavhalaming tuzilishga ko‘ra bu turlari odatdagi so‘z, so‘z birikmalari 
va gaplardan qo‘llanishda o‘ziga xos xususiyatlarga egaligi bilan ajralib ham 
turadi. Chunki sarlavha muayyan bir matnning nomi sifatida odatdagi 
me’yorlardan farq qiladi.
So‘z-sarIavhalar. So‘z-sarlavhalar grammatik jihatdan shakllangan yoki 
shakllanmaganiga ko'ra erkin so‘z sarlavhalar va bog‘li so‘z sarlavhalar ajratiladi. 
Erkin so‘z sarlavhalar ma’lum bir grammatik shaklga ega emas. So‘z sarlavhalar 
nominativ gaplami yodga soladi. Misollar: «Intizorlik», «То‘у», «Sarchashma», 
«Qochqinlik» v.b.
So‘z sarlavhalami faqat oddiy nomlash, atashgina bo‘lib qolmay, asaming 
o‘ziga xos umumlashma timsoli (obraz simvoli) sifatida ham qatnashar ekan. 
Bunda sarlavha tilga olinayotgan narsa, hodisaga xos belgilarni, xususiyatlami 
guruhlab umumlashtiradi, eng muhim yetakchi belgini, xususiyatni ajratib olib 
chiqadi11.