Shomaksudova, M. Israil \ oav da yozma matn. Nutq va munozara

Xulosa yoki rezyume quyidagi tartibda yoziladi. Ideal xulosa asosiy 
qismdagi voqealar rivoji shu qismda yakun topib, matnga mantiqiy nuqta 
qo'yiladi. Maqolada berilgan maqolaning haqiqat asosi yana bir bor tasdiqlanadi 
va kelajakda bu vaziyat qanday davom etishiga fikr bildiriladi. Xulosa qismiga 
maqolaning 10% i ajratiladi.
Har qanday nutq (matn bam) kamida quyidagi to‘rt umumiy tamoyil asosida 
yuzaga keladi:
1. Tushunilganlik, fahmlanganlik. Bu tamoyilga ko‘ra nutqdagi so'zlar, so‘z 
birikmalari ham, tugal fikr ifodalovchi ifodalar, tizimlar ham muayyan nominativ, 
kommunikativ mazmunga ega va izchil tartiblangan boMishi lozim. Gap nima 
haqida ketayotganligi nutq sohibining o‘zi uchun ham, iste’mol ahli uchun ham 
aniq va ravshan anglashilib turishi kerak.
2. Maqsadga yo‘naltirilganlik, asoslanganlik. Tugal ifodalar izchil tuzilmalar 
tizimi (umuman, nutqlar matning tarkiblanishi) muayyan bir maqsadni (umuman, 
muloqot ehtiyojini) nazarda tutishi zarur.
3. 
Nutq vaziyati talablariga muvofiqlik. Har qanday nutq, matn aloqa vaziyati 
talablari asosida tarkiblanishi, so‘z, ifoda nutq iroda etilayotgan yoki matn insho
134

---

qilinayotgan sharoitning (aloqa sohasi, o‘mi, vaqti, kimga qaratilganligi kabilar)
4. 
Bogianganlik, muntazamlilik va izchillik. Nutqning, matnning tarkibiy 
qismlari (so'zlar, so‘z birikmalari, sintaktik tuzimlar, matn bandlari) o‘zaro 
mazmunan va mantiqan bogiiq boiishi, lisoniy va uslubiy tarkiblash qoidalariga 
muvofiq boiishi talab qilinadi.
Nutq (matn) qurilishini tartibga soluvchi boshqa xususiy va uslubiy qonun- 
qoidalar ham mana shu umumiy tamoyillar bilan uzviy aloqada boiadi, ular bilan