Щзбекистон республикаси олий ва щрта махсус таoлим

Миллий ҳаракатли ўйинларнинг миллий қадриятларимиздаги ўрни.

«

Муаммо:
харакатли щйинлар элементларини пайдо бщлишида инсонлар миллий анoаналари ва урф-одатларини щзига хос хусусиятлари боьлиы томонларини аниы бериш. Ъаракатли щйинлар таoлим тизимида бир-биридан фары ива уларни авзаллик томонлари ва щзига хос томонлари
Ҳаракатли ўйинлар» тушунчаси ўзига кўпгина ҳар хил фолpклорли ўйин шаклини қамраб олиб, шулардан қайсиси ниҳоятда болаларни ҳар томонлама ривожлантиришига жисмоний психологик ва ақлий ўсишга ёрдам беради. Ҳаракатли халқ ўйинларнинг бир туридан иборат бўлиб асосий мазмуни кўпроқ ҳаракат фаолиятининг самарадорлигини оширишга йўналтирилган.
Энг қадимий, бошланиш давридаги ҳаракатли ўйинлар фақат меҳнатга ҳамда уй рўзғор ишларига хос нарсаларни акс эттирган холос. Кейинчалик бу тушунчалар анчагина кенгайтирилиб, унга кенг миқёсда мазмуни бойитиб берилла бошлади.
Бошланғич даврида ҳаракатли ўйинларнинг оёққа туриш ҳолатларига эга бўлиб, улар кўпроқ тақлид қилиш ҳамда кўпроқ билган нарсаларни йиғиндиси ва овга чиқиш кабилардан (одамларнинг энг қадимий фаолиятларини шакли сифатида) иборат бўлган. Шунинг учун ҳам кўпгина халқлар ҳаракатли ўйинларнинг мазмуни томонлар қушлар, ҳайвонот олами билан боғлиқ («Ғозлар ва оқ қушлар», «Бўри ва чўпон», «Тулки ва товуқлар» рус халқи ўйинларига таалуқли: «Чўпон», «оқ теракми, кўк терак», «чавандоз», «қирқтош», «мушук ва сичқонлар» ва ҳ.к.ўзбек ўйинларига хос).
Меҳнатга тақлид қилиш ҳаракатли ўйинлари, кўриниши бўйича, жуда эрта жисмоний тарбия воситаси каби обoектив ҳаётий манба сифатида қўллана бошланганлиги аниқ. Бинобарин, жамиятни ривожлантириш билан ўзига хос вам ос талаблар пайдо бўла бошлади, яoни ҳаракатли ўйинларни бошқача шаклларига ўтказиш ҳаяжонлироқ Яна ҳам жонлироқ ўтказилиши тўғри келди.
Ҳаракатли ўйинларни тарбиявий, соғломлаштирувчи ва билим бериш аҳамиятлари.
Б
Муаммоли вазият:
Ъаракатли щйинларни ташкил-лаш ва щтказиш бщйича мактаб, академик-лицей, касб-ъунар коллежларида ташкиллашда учрайдиган муаммоли вазият-ларни аниылаш ва ечимини топиш
олаларни коллективчилик, меҳнатсеварлик ва жамоа олдида ўз бурчини ҳис қилиш руҳида тарбиялаш ҳозирги куннинг энг муҳим масалалари ҳисобланади. Бола мактабга қадам қўйган биринчи кундан бошлабоқ унда меҳнатга нисбатан муҳаббат уйғотиш, уюшқоқлик, ишчанлик бошланган ишни охирига етказа билиш хусусиятларини тарбиялаш керак. Бунинг учун тарбиянинг барча воситаларидан жумладан болаларнинг севимли ўйинларидан фойдаланиш Айни муддаодир.
Ўйинлар ҳаётидаги тўсиқларни енгиш ҳамда ҳар хил ҳислат ва қобилиятларни рўёбга чиқариш билан боғлиқ бўлган жимоний машқларнинг турли комплексини ўз ичига олади. Бундан ташқари, одатда, болалар севиб ўйнайдиган, уларга қувонч бахш этадиган мусобақа элементлари ҳам ҳаракатли ўйинларга киради.
Маoлумки, мактабгача тарбия ёшдаги болаларниннг ўйинлари тақлид қилиш табиатида бўлади. Бола теварак атрофидаги борлиқни кузатади. Ундаги баoзи нарсаларни ўйинга киритади ва шу ўйин воситасида ўзини қуршаб турган оламни билиб олади. Бинобарин унда турмуш ҳодисаларига нисбатан муайян муносабат пайдо бўлади.
Ўқувчи турмушдаги меҳнат соҳасидаги табиат ҳодисалари ва жониворлар ҳаётидаги ҳар хил нарсаларни тақлид қилиб ўйнар экан, бу ҳодиса ҳаракатларни маoносини англай боради. Аста-секин ҳаётий тажриба ортиради, қийинчиликларни енгишга ўрганади. Унда ҳаракат кўникмалари ҳосил бўлади ва тасаввурлар тобора бойиб боради.
Китобда баён этиладиган ўйинлар, чунончи юриш, югуриш, сакраш, ирғитиш ёки улоқтириш, тирмашиб чиқиш каби машқлар бола ҳаракатларини ривожлантириш такомиллаштиришда катта аҳамиятга эга бўлади. Ҳаракатларнинг такомиллашиши билан бирга, жисмоний қобилият ҳам тараққий эта боради, юрак ва нафас системасининг фаолияти яхшиланади.
Бундан ташқари ўйинлар болаларнинг жисмоний баркамол бўлиши учун эмас, балки ақлий ва аҳлоқий жиҳатдан тарбиялаш учун муҳим бўлиши аҳамиятга эга. Кўплашиб ўйналадиган ўйинларда болалар мақсадга эришиш учун фаросатини ва тадбиркорлигини, қатoиятини кўрсатишиб жамоат олдида фақат ўзининг эмас, балки ўртоқларининг ҳатти-ҳаракатлари учун ҳам жавобгарлик ҳиссини сезадиган бўлиши керак.
Ушбу китоб болалар боғча мураббийлари, бошланғич синф ва жисмоний тарбия ўқитувчилари, куни узайтирилган группа тарбиячилари, маҳаллаларнинг тарбиячи ташкилотлари ҳамда жисмоний тарбия институти талабалари, педагогика институтларининг жисмоний тарбия факултети талабалари ва жисмоинй тарбия коллежлари ўқувчилари учун ҳам фойдали бўлади.