Sitologiya va
§. G.mendel qonunlari. monoduragay chatishtirish
Download 4.9 Mb. Pdf ko'rish
|
9-sinf biologiya darslik kitob
|
48 §. G.mendel qonunlari. monoduragay chatishtirish
Irsiyat qonunlarini dastlab chex olimi Gregor Mendel tomo- nidan 1865- yilda e’lon qilingan. uning tadqiqotlari uzoq vaqtga- cha to‘g‘ri baholanmay kelindi. 1900- yilda Mendel tadqiqotlari uch yirik olim G.de-Friz, e.Chermak va k.korrenslar tomonidan qayta kashf etildi va tasdiqlandi. Shuning uchun 1900- yil biolo- giyaning yangi sohasi – genetikaga asos solingan yil hisoblanadi. Mendel o‘z tajribalarida dastavval bitta belgisi, so‘ngra ikkita va nihoyat, uchta va undan ortiq belgisi bo‘yicha keskin farq qiluv- chi no‘xat navlarini chatishtirdi. hosil bo‘lgan duragaylar bir necha avlod (F 1 , F 2 , F 3 ) davomida tekshirildi. Bunda har qaysi duragay o‘simlikning avlodini alohida o‘rganishga e’tibor berildi. G.Mendel o‘z tajribalarini no‘xat ustida o‘tkazdi. Bu o‘simlik- ning har xil navlari ko‘p bo‘lib, ular yaxshi ifodalangan irsiy belgi- lari bilan bir-biridan aniq ajralib turadi. Masalan, gullari oq va qi- zil, poyasi baland va past bo‘yli, donlari sariq va yashil, silliq yoki burishgan navlari bor. Mana shu xususiyatlarining har biri maz- kur nav doirasida nasldan-naslga o‘tib boradi. No‘xat odatda o‘z- o‘zidan changlanadi, lekin chetdan changlanishi ham mumkin. Mendel tomonidan o‘rganilgan no‘xat o‘simligining irsiy belgilari Belgilar Dominant Retsessiv don shakli don rangi gul rangi poya uzunligi dukkak shakli silliq sariq qizil uzun oddiy dukkak burishgan yashil oq kalta bo‘g‘imli dukkak http:eduportal.uz 131 genetika haqida umumiy ma’lumot VI Bo‘LIM Mendel tekshirishning gibridologik usulini — ma’lum belgilari jihatidan bir-biridan ajralib turadigan ota-ona formalarini chatish- tirish usulini qo‘lladi va kuzatilayotgan belgilarning bir qancha av- lodlarda qanday namoyon bo‘lishini o‘rgandi. u tahlil qilish yo‘li bilan o‘simliklarning turli-tuman belgilaridan bitta yoki bir-biriga qarama-qarshi bir nechta belgilarini ajratib oldi va ketma-ket kela- digan bir qancha avlodlarda qanday namoyon bo‘lishini kuzatdi. Mendel tajribalarining mohiyati shundan iboratki, o‘rgani layotgan belgilarning barcha individlarda namoyon bo‘lishini miqdor ji- hatidan aniq hisobga olib borishida bo‘ldi. Bu unga irsiyatdagi muayyan miqdoriy qonuniyatlarni belgilab olishga imkon berdi. Mendel qo‘llagan usul – duragaylash yoki chatishtirish usuli deb ataladi. odatda bir juft belgisi bilan o‘zaro keskin farq qiluvchi orga- nizmlarni chatishtirishni monoduragay chatishtirish deyiladi. Ikki juft belgilari bilan farq qiluvchi ota-ona organizmlarni chatishtirish- ni diduragay chatishtirish va nihoyat, uch va undan ortiq belgi- lari bilan farq qiluvchi organizmlarni chatishtirishni esa polidura- Download 4.9 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|