Siz o‘tgan o‘quv yilida «Hozirgi o‘zbek adabiy tili» predmeti, hozirgi

 
 
 
 
22-dars. OТ VA UNING USLUBIY
XUSUSIYAТLARI 
Dars maqsadi: ot va uning uslubiy xususiyatlari haqida talabalarda 
bilim hamda ko‘nikmalar hosil qilish. 
R e j a: 
* Ot va uning grammatik shakllari.
* Otlarda son ma’nosining ifodalanishi va ularning 
uslubiy xususiyatlari. 
* Qarindoshlik bildiruvchi so‘zlarda ko‘plik va egalik 
shakllarining o‘rinlashishi. 
Тopshiriq. Berilgan matnni ko‘chiring, otlarning tagiga chizing va 
qanday shaklda ekanligini ayting. 
Yashash, bu — orzular qanotin kermoq,
Yashash, bu — muhabbat gullarin termoq,
Yashash, bu — umrning gulgun damlari,
El uchun yashamoq, el uchun bermoq.
(O. Matjon) 

---

Borliqdagi narsa va hodisalarning, afsonaviy tushunchalarning nomi ot 
turkumiga mansub ekanligini bilasiz. Shuningdek, otlarning turdosh va 
atoqli otlarga bo‘linishi, son (birlik-ko‘plik), egalik va kelishik shakllariga, 
shuningdek, ba’zan erkalash — hurmat shakllariga ega bo‘lishi haqida ham 
o‘rta umumiy ta’limda ma’lumotga ega bo‘lgansiz. 
Otlardagi yuqorida ko‘rsatilgan grammatik shakllar nutq jarayonida turli 
xil uslubiy xususiyatlarga ham ega bo‘ladi. 
Otlar son-miqdor ma’nosiga ega va u birlik yoki ko‘plik shakllari orqali 
ifodalanadi. Birlik nol ko‘rsatkich (maxsus grammatik ko‘rsatkichning 
yo‘qligi)ga ega. 
Ko‘plik — lar qo‘shimchasi orqali ifodalanadi. Bunga 
morfologik yo‘l deyiladi. Masalan, uylar, do‘stlar, binolar. 
Shuningdek, birlikdagi ot oldidan birdan yuqori bo‘lgan sanoq 
sonlarni yoki daraja-miqdor ravishlarini: ko‘p, ancha kabi 
so‘zlarni qo‘shish yordamida ham ko‘plikni ifodalash mumkin.