T atamuratova, X. Ergasheva, M. Qurbonov mutaxassislik

_. .^AiiHHHHHHHIEiHaHHMMHHMB^HHHMniM^HHIiMMMMHMMMMMMMMIMiltf

Bizning oldimizda turgan masalalarning eng muhimlari va kechiktirib b lmaydiganlari quyidagilar hisoblanadi:

• 
  xomashyoga kompleks ishlov berishga, issiqlik-energetik, moddiy va mehnat resurslarini tejashga, xomashyo va ishlab chiqarishga, mahsulot sifatining oshishini ta'minlashga imkon beruvchi yangi texnologiyalarni keng q llash asosida ishlab chiqarish texnik darajasining jadal sishi;
  
• 
  harakatdagi ishlab chiqarish jarayonlari va yuklash-b shatish ishlarini kompleks mexanizatsiyalash va avtomatlashtirish, o ir q l mehnatini bartaraf etish;
  
• 
  oqsilli q shimchalar, aminokislotalar va vitaminlar bilan boyitilgan yangi turdagi mahsulot yaratish;
  
• 
  kafolatlangan xomashyo bazasini tuzish;
  
• 
  hisoblash, mikroprotsessor texnikasi, robot texnikasidan foydalanish va ularni keng q llash.
  

Bu y nalishlardagi ishlar barcha oziq-ovqat sohasidagi q shimcha daromadning anchagina k payishini ta'minlaydi.


Talabalarning quv-tadqiqot ishlarini rejalashtirish va tashkil qilish qoidalari

• 
  qituvchi talabalarning ilmiy tadqiqot ishlari mohiyatini
  

tushuntiradi.
- ITI qanday guruhlarga b linishini tushuntiradi.
- ITI ning tashkiliy qismi mazmunini shakllantiradi.
B lajak mutaxassislarga ta'lim oxiridagi rejali quv-tadqiqot ishlari ijodiy fikrlash k nikmalarini rivojlantirish, prinsipial yangi ilmiy va texnik muammolarai mustaqil q yish hamda yechishga yordam beradi. Tadqiqot ishi ularga qish davrida quv materialini chuqur va ijodiy rganish, ilmiy-texnik topshiriqlarni mustaqil yechish usullari va vositalarini zlashtirish hamda ilmiy jamoalarda ishdagi yangiliklarni rganishga, shuningdek, qish jarayonidayoq talabalarning ijodiy va mehnat potensialini dolzarb ishlab chiqarish muammolarini yechishda q llab, qituvchi bilan mavzu tanlashdan tortib ishning barcha bosqichlarigacha alohida muloqotda b lish uchun keng imkoniyatlar
ochib boradi.

117
quv tadqiqot ishi majburiy quv mash ulotlari tizimidan b lib, uning maqsadi talabalarda ilmiy bilimni uzluksiz ravishda boyitish va yangilashga qaratilgan mustaqil faoliyatga b lgan qobiliyatni ishlab chiqishdir.

Tavsifiga k ra bajariladigan TI quyidagi guruhlarga b linadi:

• 
  texnika fanlari sohasidagi nazariy izlanishlar;
  
• 
  informatsion izlanishlar va referatlash;
  
• 
  qandaydir hodisa yoki oziq-ovqat sanoati mahsulotlari xossalarini tajribada tekshirish;
  
• 
  nazariy qonuniyatlarni tajribada tekshirish;
  
• 
  alohida jarayonlarni modellashtirish;
  
• 
  maxsus kurslar b yicha tajriba mash ulotlari ishlab chiqish va zamonaviylashtirish.
  

TI ning tarkibiy qismi:

• 
  ma'ruza qish;
  
• 
  ilmiy tadqiqot elementlarini tajriba amaliy mash uloti, seminarlar, ishlab chiqarish amaliyoti, kurs va bitiruv ishlarida q llash;
  
• 
  kursni mutaxassislik profili b yicha aniq ilmiy tadqiqotni bajargan holda ilmiy izlanish tashkil qilish va tkazish asosida
  

rganish.
TI ning birinchi qismi «Mutaxassislikka kirish» yoki oliy ta'lim kengashi tomonidan aniqlanadigan quv fani doirasida amalga oshiriladi.
TI ning ikkinchi qismi nostandart, ijodiy yechimni k zda tutgan holda tajriba-amaliy mash ulotlar, seminarlar, ishlab chiqarish amaliyoti davrida texnik va ijodiy tavsifga ega b lgan yakka topshiriqlar, kurs va bitiruv ishlarini bajarish uchun belgilangan quv rejasidagi vaqt hisobiga amalga oshiriladi.
TI ning uchinchi qismi quv fani va institut kengashi tomonidan aniqlanadigan fan doirasida amalga oshiriladi. Bu ma'ruzalar «Ilmiy tadqiqotlarni tashkil qilish va tkazish uslubi», «Umiy muammolar va mutaxassislik b yicha fan va texnikani rivojlantirish istiqbollari», kurs va bitiruv ishlari, shuningdek kafedraning davlat byudjeti hamda x jalik shartnomasi b yicha ishlari va mavzularidir.

118

TI ning uchinchi qismi qishning yuqori kurslarida bajariladi va quyidagi bosqichlarni biriktiradi:

1. 
   bosqich - ilmiy tadqiqotlarni tashkil qilish va tkazish uslubiyoti b yicha ma'ruza va tajribaviy-amaliy mash ulotlar;
   
2. 
   bosqich - ma'lum ilmiy muammoni ishlab chiqish holatini rganish va tahlil qilish hamda tadqiqot vazifasini q ygan holda
   

referat yozish;

3. 
   bosqich - q yilgan ilmiy vazifani yechish, aniq ilmiy tadqiqotni bajarish.
   

Uchinchi qismning bunday tashkil qilinishi, agar aniq tadqiqot bevosita yetakchi fan b yicha kurs loyihasi bilan bogiansa va bitiruv ishi loyihasi doirasida davom ettirilsa, maqsadga muvofiq b ladi.
Talabalarning ilmiy tadqiqot ishlari b yicha kengash kafedra va fanlararo tajribaxonalarda tkaziladigan mash ulotlar sifatini nazorat qiladi, tizimlashtiradi, mazkur mash ulotni tkazish tajribasini umumlashtiradi va rganadi.
quv tadqiqot ishini tashkil qilishning uslubiy ta'minoti b yicha kafedra mas'uldir. Bunda talabalarning ilmiy tadqiqot ishlari b yicha kengashning tayanch uslubiy markazi bitiruvchi kafedralar hisoblanadi.
Uslubiy ta'minot mos mutaxassisliklar b yicha barcha TI tizimi uchun yagona reja-dastur, ilmiy tadqiqotni tashkil qilish va tkazish asoslari b yicha kurs dasturlari, mos kursning ma'ruza va tajribaviy amaliyotlari, aniq tadqiqotlarning alohida bosqichlarini tkazish usullari va boshqalarni ishlab chiqishni k zda tutadi. T TI b yicha aniq tadqiqotlarni bajarishda talabalarga ilmiy rahbarlik bevosita kafedraning professor- qituvchilar tarkibi uchun majburiy va u shaxsiy rejadagi quv va quv uslubiy ishlar uchun ajratilgan vaqt orali ida e'tiborga olinadi.
TI uchun qituvchi topshiriqlar tuzadi, talabalarga tadqiqot rejasi va usulini ishlab chiqishda yordam beradi, adabiyotlar tavsiya etadi, maslahatlar beradi va nazorat qiladi, ishlarining natijasini tekshiradi va baholaydi.
TI mos kafedralarning quv va ilmiy tadqiqot bazasida, shuningdek, ilmiy tadqiqot ishlarini bajarish va amaliyotni tkazishda institut bilan hamkorlik qiladigan amalga oshiradigan korxona va

119

tashkilot bazasida amalga oshiriladi. T TI ni tkazish bilan bogiiq xarajatlar rnatilgan tartibda institutga ajratiladigan va quv tadqiqot ishini bajarishda institut ilmiy tadqiqot ishining tematik rejasi b yicha davlat byudjeti mabla i va x jalik shartnomasi mavzusi b yicha buyurtmachi mabla iga tegishli.
TI natijasi talabaning mos kurs b yicha bilimini baholashda e'tiborga olinadi.