Т. У. Усмонов, Н. К. Усманов


Бевосита ҳаракатланувчи бошқариш системаларида


Download 1.48 Mb.
Pdf ko'rish
bet31/40
Sana17.12.2022
Hajmi1.48 Mb.
#1025543
1   ...   27   28   29   30   31   32   33   34   ...   40
Bog'liq
9j2Ula7LHGq0lk2K0cLouqE9TrXNSsF2qV0SnSAa

Бевосита ҳаракатланувчи бошқариш системаларида бошқариш у ёки 
бу механизмни ишга туширувчи пишанглар ёки педалларга машинист 
қўядиган куч таъсирида амалга оширилади. Пишангга қўйиладиган куч 
педаль йўли кўпи билан 250 мм, бурилиш бурчаги кўпи билан 60° 
бўлганида, дасталарнинг бурилиш бурчаги 35° бўлганида 70 Н дан 
ортмаслиги зарур. Агар ричагга қўйиладиган куч 1,5 Н дан ва пишанг 
йўли 120 мм дан кам бўлса, машинист машинани равон ишга тушира 
олмайди. Куч унча кўп талаб этилмаса, кнопкали бошқаришдан 
фойдаланилади, бунда машинани ишга тушириш ва тўхтатиш автоматик 
ростланади ёки программа ёрдамида автоматик бошқарилиб, ишга 
тушириш кучи автоматик ўзгартирилади. 
Сервоюритмаларда бевосита ҳаракатлантириш системасидан фарқли 
ўлароқ бошқариш учун ташқи энергия манбаидан фойдаланилади. Бу 
ҳолда машинист фақат бошқариш системасини ишга солади. Электриқ 


53 
гидравлиқ пневматик ёки механик юритмалар ташқи энергия манбаи 
бўлиб хизмат қилади. 
Одатда, бевосита харакатлантирувчи бошқариш системаси (пишангли) 
кучдан ютиш мақсадида қўлланилади. Пишангли системадан (1.27-раем, а) 
нисбатан енгил иш тартибли, қуввати унча катта бўлмаган машиналарда 
фойдаланилади. 
1.27 -
расм. 
Насоссиз тўғридан-тўғри бощқариш системасининг
схемаси: 
а-пишангли-лентали тормоз, б-пн-шангли-гидравлик тормоз. 
Пишангли узатмаларнинг мавжуд тузилмаларида i
м
=25. . 40. i
м
катталикнинг кўрсатилган миқдоридан ортиб кетишига йўл қўйилмайди, 
чунки бунда пишанглар нисбатининг катталиги анча ортиб кетади ва 
пишанглар сони кўпаяди, натижада узатманинг бикирлиги камаяди ва салт 
юриш хосил бўлади. 
Гидравлик бошқариш системаси насосли ва насоссиз бўлиши мумкин. 
Насосли системада иш суюқлиги ижрочи механизмга насос ёрдамида 
гидротақсимлагичлар орқали босим билан берилади. Насоссиз гидравлик 
бошқариш системасидаги пишангли гидравлик узатмаларда (1.27- расм, б) 
куч ёки ричаг йўлини ўзгартириш учун диаметрлари ҳар хил бўлган 
иккита цилиндрдан фойдаланилади. Педалга босилганида мой диаметри d 
га тенг бўлган цилиндр 4 дан диаметри d
1
га тенг бўлган цилиндрга сиқиб 
чиқарилади. Агар d1
бўлса, диаметри d
1
бўлган поршеннинг йўли кам 
бўлади, цилиндр 1 нинг штогидаги куч эса мойни диаметри d бўлган 
цилиндрдан сиқиб чиқариш учун зарур бўлган кучдан катта бўлади. 
Бундай механизмнинг узатиш сони:
i
2
= d
1
2
/d
2

Бундай тизимлар соф гидравлик эмас, чунки уларда цилиндрлардан 
ташқари пишанглар тизими ҳам бор. Умумий узатиш сони у ҳолда 
қуйидагича бўлади: 


54 
i
ум
= i
м
i
г
= S
п
/h = d
1
2
/d
2

бу ерда S
п 

педаль йўли,м; h - пишанг йўли,мм.
Гидравлик система берк бўлади ва у мой исрофи бўлмаганидагина 
ишлаши мумкин, чунки агар мой исрофи мавжуд бўлса, у холда салт 
юриш йўли анча катта бўлади. Бундай мой сарфини (манжет ейилганидан 
ва бошқа сабабларга кўра юз берадиган исрофларни) тўлдириб туриш 
учун системага бошқача 2 ўрнатилади, у ердан доимо мой камомати 
тўлдирилиб турилади. Мой бочкачага сиқиб чиқарилмаслиги учун тескари 
клапан 3 ўрнатилади. 
Бу системанинг тузилиши содда, фойдаланишда ишончли, камчилиги 
эса машинист ҳамма вақт бошқариш ричагларини ушлаб туриши ёки 
системанинг конструкциясида махсус тутқич (фиксатор)лар бўлиши керақ 
Шунинг учун ҳам насосли система кўпроқ қўлланади. 
Бошқариш системасининг кучайтиргичли юритмалари. Пишанг ва 
педалларга тушадиган кучни камайтириш учун электриқ гидравлик ёки 
пневматик юритмали ташқи энергия манбалари қўлланади. 
Гидравлик 
ва 
пневматик 
юритмаларда 
сервомоторларни 
(гидроцилиндрларни) бошқариш золотникли қурилмалар ёрдамида 
бажарилади. 

Download 1.48 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   27   28   29   30   31   32   33   34   ...   40




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling