Tabiatshunoslik darslarida axborot

Bilimlarni yozjna tekshirish.Tekshirishning bu turi savollarga yozma 
javob berish yoki yozma topshiriq bajarish tarzida o’tkaziladi. Yozma ishlar 
uchun o’iganilgan obyektlarni sanab berish bilan bog’liq bo’lgan: 1) tabiat 
hodisalari, landshaftlarning ayrim elementlari va odamlarning xo’jalik 
faoliyatlari o’rtasidagi aloqa yoki o’zaro bog’liqlikni ochib berish; 
2) bolalarning tabiatshunoslik tushunchalarini bilib olganlik-larini 
aniqlash; 
3) tabiatdagi kuzatish va natijalarni ta'riflashni mo’ljallash, tabiiy obyekt 
yoki jarayonlami rasmlar chizish yordamida tasvirlash; 
4) tabiat obyektlarini tanib olishga oid savollar taklif qiiinadi. Misol 
tariqasida “Dala o’simliklari” mavzusi (3- sinf) bo’yicha tekshirish ishi 
uchun savollar keltiramiz: 1. Paxta urug’i nima deb ataladi? 2. g’allaning 
poyasi nima deb ataladi? 3. Poliz simliklarining qaysilarini bilasiz? 4. 
Uzum qanday ko’paytiriladi? 5. Yirtqich qushlar qanday foyda keltiradi? 
Yozma ish uchun tezis tipidagi dasturlashtirilgan topshiriqlar, raqamli 
diktantlar, dasturlashtirilgan kartochkalardan foydalanish mumkin. 
Bilim, uquv va ko 'nikmalarni baholash. o’quvchilarning og’zaki 
javoblari ularning bilimlarini aks ettiradi va o’qituvchi tomonidan har bir 
o’quvchining qanday o’zlashtirayotganligini, u o’quv materialini qanchalik 
egallaganligini ko’rsatuvchi baholar bilan qadrlanadi. Shuning bilan biiga 
ular ma'lum darajada o’qitishning sifatini ham aniqlaydi, chunki o’quvchilar 
bilimi uning asosiy o’lchovidir. 
Bilimlarni baholash intensivligini oshirish uchun bir necha o’quvchiga 
bir vaqtda so’rash uslubini qo’llash mumkin. Masalan, bir o’quvchi sinf 
oldida o’qituvchiga javob beradi, 2-3 o’quvchi didaktik dasturlashtirilgan 
kartochkalar bilan ishlaydi. 

---

O’quvchilar bilimini baholashda materialni ular qanchalik aniq va 
ravon tushunganliklari, javobning aniq va to’liqligi, shuningdek, shakli, ya'ni 
bilimni bayon qilishning izchilligi va to’g’riligi hisobga olinadi. 
Tabiatshunoslik 
bo’yicha 
o’quvchilar 
bilimlarini 
baholashning 
o’lchovlarini sinflar bo’yicha keltiramiz. 
1- sinf. 1- sinf yakunida o’quvchilar quyidagilarni bilishlari kerak: 
Tabiat: jonli va jonsiz tabiat. Yovvoyi va madaniy o’simliklar, 
daraxtlar, butalar, maysalar. Yovvoyi va uy hayvonlari; hasharotlar, baliqlar, 
qushlar, hayvonlar. 
Yil fasllarining asosiy belgilari: yashab tuigan joydagi himoyaga olingan 
ba'zi o’simlik va hayvonlar. 
Tabiatda o’zini tutish qoidalari, o’zining shahri (qishlog’i) haqidagi 
asosiy ma'lumotlar, manzili, transport turlari, ayniqsa, ko’p tarqalgan kasb-
hunarlar, odam tanasining a'zolari, shaxsiy gigiyena qoidalari, turli fasllarda 
sog’liqni saqlash xususiyatlari, ko’cha harakati qoidalari, ota-onaning ism-
familiyasi, iltimos qilish, jamoat joylarida o’zini qanday tutishi kerakligi. 
o’zbekiston shaharlarining nomlari, dunyo mamlakatlaridan ayrimlarining 
nomlari. Shunday qilib, birinchi sinfda o’quv yilining oxiriga kelib, bolalar yil 
fasllarining xarakterli belgilarini, bir nechta buta, o’t o’simliklarining 
nomlarini bilishlari va ularni taniy olishlari; tabiatda o’zini tutish qoidalarini 
bilishlari hamda bajarishlari kerak. 
Ikkinchi sinfda “5” baho yil fasllarining ayrim belgilarini bilganlarga; 
3-4 daraxt, buta, o’t o’simliklari va xona o’simliklarini, shuningdek, qushlar va 
hasharotlarning 3-4 turini bilgan va farqiga bora olganlarga qo’yiladi. Bolalar, 
shuningdek, tabiatda muntazam kuzatishlar olib borgan va ularni “Kundalik 
kuzatish daftari”da qayd qila olgan bo’lishlari; xona o’simliklarini to’g’ri 
sug’ora olishlari va parvarish qilishni bilishlari; shaxsiy gigiyena qoidalarini, 
kun va ovqatlanish rejimini bilishlari hamda bajarishlari kerak. 
“4” baho ham “5” bahodagi o’lchovlar bo’yicha qo’yiladi, hamma 
javobda ba'zi noaniqliklarga yo'l qo’yilgan bo’ladi. 
“3” baho tabiatidagi o’z kuzatishlarini qayd qila olish, ular to’g’risida 
ravon so’zlab bera olish uquvlarini yetarli egallamagan o’quvchilarga 
qo’yiladi. 
Salbiy baho qo’yilmaydi. 

---