Tadbirkorlik faoliyatining tashkil qilinishi. Ta’sis etish va uning usullari

Ajratib chiqarish – korxonalarning huquq va majburiyatlari bir qismini unga berish yo‘li bilan yangi korxonani vujudga keltirish, ya`ni bunda yuridik shaxs tarkibidan bir yoki bir necha yuridik shaxslar ajraladi, avvalgi yuridik shaxs ham mavjud bo‘lib qolaveradi. Misol uchun, faoliyat olib borayotgan “A” AJdan yangi “B” MCHJning ajralib chiqishi.
O‘zgartirish – yangi vujudga kelgan yuridik shaxsga qayta tashkil etilgan yuridik shaxsning barcha huquqlari va majburiyatlarini berish yo‘li bilan korxonaning tashkiliy-huquqiy shaklini o‘zgartirish, ya`ni bunda bir tashkiliy-huquqiy shakldagi yuridik shaxs boshqa shakldagi yuridik shaxsga o‘zgaradi. Misol uchun, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2003-yil 22-dekabrda qabul qilingan “Xo‘jalik boshqaruv organlari tizimini takomillashtirish to‘g‘risida”gi PF–3366-son Farmoniga asosan O‘zbekiston avtomobilsozlik korxonalari uyushmasini “O‘zavtosanoat” aksiyadorlik kompaniyasi, “O‘zdonmahsulot” davlat-aksiyadorlik korporatsiyasini “O‘zdonmahsulot” aksiyadorlik kompaniyasi, “Dori-darmon” davlat-aksiyadorlik uyushmasini “Dori-darmon” aksiyadorlik kompaniyalari sifatida qayta tashkil etildi.
Yuridik shaxsni qayta tashkil etish umumiy qoidalarga asosan ixtiyoriy ravishda – uning ta’sischilarining (qatnashchilarining) yoki ta`sis etilgan hujjatlar bilan vakolatga ega bo‘lgan yuridik shaxs organi, masalan, a’zolarning umumiy yig‘ilish qarori asosida amalga oshirilishi mumkin.
Qo‘shib olish shaklida qayta tashkil etish hollarini istisno qilganda, yangidan vujudga kelgan yuridik shaxslar davlat ro‘yxatidan o‘tkazilgan paytdan boshlab yuridik shaxs qayta tashkil etilgan hisoblanadi.
Q ayta tashkil qilishning barcha sanab o‘tilgan shakllarini ikki guruhga ajratish mumkin. Birinchi guruhga taqsimlash balansi bilan rasmiylashtiriluvchi bo‘lish va ajratib chiqarish shakli kiradi. Ikkinchi guruhga topshirish hujjati bilan rasmiylashtiriluvchi qo‘shib yuborish, qo‘shib olish va o‘zgarish shakllarini kiritish mumkin. Yuridik shaxslarni qayta tashkil qilish jarayonida “taqsimlash balansi” va “topshirish hujjati”ning ahamiyati juda katta, chunki u qayta tashkil etilgan yuridik shaxsning o‘zidan oldingisiga nisbatan bo‘lgan munosabatlarida, xususan, berilgan mol-mulkka egalik huquqining tarkibi va hajmiga huquqiy vorislikni tasdiqlovchi hujjat hisoblanadi.
Qayta tashkil qilish vaqtida qayta tashkil qilinayotgan korxonada mavjud debitor va kreditorlik qarzlarining butun miqdori (shu jumladan, sotib oluvchi va ta’minotchilarning ish haqi bo‘yicha qarzlari, hisob beruvchi shaxslardan, byudjet va budjetdan tashqari fondlar, soliqlar va boshqa majburiy to‘lovlar bo‘yicha) taqsimlash balansi yoki topshirish hujjatiga muvofiq uning huquqiy vorislariga o‘tadi.
Qayta tashkil etish institutini tadbirkorlik faoliyatini yuritish amaliyotida qo‘llash yordamida: