Tadqiqotlari

 
5.5. Marketing tadqiqotlarining statistik ta’minoti 
 
Marketing tadqiqotlarini rivojlantirishning muhim shartlaridan biri bo‘lib 
statistik metodologiyadan keng foydalanish hisoblanadi. Marketing statistikasini 
umumiy nazariyasi va ekonometrikadan keng ravishda foydalanib miqdorlarning 
absolyut, o‘rta va nisbiy qiymati topiladi; variatsiya qatorlar tahlili, tasniflash va 

---

119 
guruhlashtirish; indeks usullari; dispersiya tahlili; omili tahlil; ekspert baholash 
uslubi; korrelyatsiya tahlili; regressiya tahlili; chizma tahlil usullari; ko‘p omilli 
strategik modellar; dinamik qator tahlili; kazual tahlil usullari va boshqalardan keng 
foydalaniladi. 
Marketing iqtisodiyotga o‘xshab ko‘p parametrli tizim tariqasida tasavvur 
qilmoq, uni tadqiq qilishga ko‘p omilli statistik tahlildan foydalanish maqsadga 
muvofiq. Marketing tahlilini o‘tkazish ko‘p uslublari statistika uslublariga tayangan 
holda amalga oshiriladi. Masalan, mahsulotlarni bozordagi o‘rnini belgilashda 
statistik guruhlashtirish uslublari asosida amalga oshiriladi. Segmentlashtirish ham 
statistik guruhlashtirishning turi hisoblanib, uning natijasida iste’molchilarning sifatli 
bir guruhga mansub bo‘lganlar shakllanadi. Menejment tadqiqotlarida quyidagi 
statistik tahlilning uslublarida foydalaniladi: 
1. Statistik ko‘rsatkichlarni tuzish. 
Hozirgi kunda mahsulot yoki brendning raqobatdoshlik ko‘rsatkichlar tizimini 
ishlab chiqish vazifasi muhim o‘rin tutadi. Ayniqsa dolzarb va qiziqarli vazifalardan 
biri reytingni tuzish hisoblanib ekspertlar baholash orqali ballar tartibli shakllar 
asosida qo‘llaniladi. 
2. Struktura (tuzilma)ning tahlil etish. 
Marketing tadqiqotlarida tovar aylanish strukturasi, daromadni, foydani, 
sarflarni, iste’molchilarni, savdo korxonalarini va boshqalarni tahlili o‘tkaziladi. 
Ushbu tahlilga talab iste’mol, sotuv, tovar aylanishining notekisligi tovar yoki 
xizmatning hayot siklining bosqichlari, ularga ta’sir ko‘rsatuvchi turli omillar 
keltiriladi.