Tanlangan asarlar
Download 5.46 Mb. Pdf ko'rish
|
tarzda t q n ash d i. T o ‘g ‘rirog‘i, shaxsan o'zi bilan emas, balki uning aji-buji imzosi bilan. U n ing o'z ini hali yuzma-yuz ko'rm agandi. U J o 'r a n in g o 'r n ig a kelgan da Tanaboy
t o g 'd a qish lagan edi. Uni
q a ttiq q o ‘1 odam, k a tta lavozimlarda ishlagan, deyishardi. Birinchi yig'ilishdayoq ishyoqmaslarni q a ttiq jazolashni aytib ogohlantirib q o'ygan, m ehnat kuni minimumini bajar- maganlarni esa sudga beraman, deb d o 'q qilgan, bar- cha qiyinchiliklar kolxozlarning mayda x o 'ja lik la rd a n iborat ekanligi tufayli yuz berayotganligi, endi esa ular yiriklashtirilib, tez orada ahvol yaxshilanishini, uni bu yerga shuning uchun ham yuborishganini, u xo 'jalik n i ilg'or agrotexnika va zootexnikaning barcha, qonun-qoidalariga muvofiq olib borishni - o'zining asosiy vazifasi qilib olganligini aytgan edi. Buning uchun esa hamma agrotexnika va zootexnika to 'g a ra k la rid a o'q ishga m ajbur ekanligi ham t a ’kidlanib o 'tilgandi. Chindan ham o 'qishni boshlab yuborishdi - plakat- lar osib qo'yishdi, leksiyalar o ’tkaza boshlashdi. Agar c h o 'p o n la r leksiyalar p ay tid a pinakka ketib qolishayot- gan bo'lsa, bu endi ularning ishi. - Tanaka, biz jo'nashim iz kerak, - dedi Ibrohim ni h oyat va Tanaboy dan bir narsani k u tgandek unga qarab etiklarining sirg'a lib tushgan q o 'n jila rin i to rtib , tulki telpagini qoqib, u yer-bu yerini tu z a ta boshladi. - G ap bunday, ferma mudiri, raisga borib ayt: men Gulsarini bermayman. U u y u r ayg'iri. Biyalarga qo'yamiz. - Voy-bo'y, Tanaka, biz uning o 'r n ig a besh a y g 'ir beramiz, bironta biya ham qisir qolmaydi. Shu ham gapmi? - deb ajablandi Ibrohim. U ish xam irdan qil su g 'u rg a n d ek osongina hal bo'lay o tg an id a n x u rs a n d edi, bird an ... Eh, T anaboyning o 'r n id a boshqa biron kishi b o ‘lganida-ku, gapni qisqa qilgan b o ‘lardi-ya! Ammo T anaboy Tanaboyligini qiladi-da, u o'zining akasini 232
ham ayamagan, buni unutm aslik kerak. E htiy o tlik bilan ish tu tm a sa bo'lm aydi. Menga sizning besh ayg'iringiz kerak emas! - dedi-da, Tanaboy te rla b ketgan pesho- nasini artdi va biroz indamay turgach, ochiqchasiga gaplashishga qaror qildi. - Nima, raisingga, minishga o t to pilm adim i? O tx o n a d a o tla r q u rib ketibdim i? Nega endi boshqa ot emas, Gulsari kerak b o 'lib qoldi? Nega b u nday deysiz, T ana ka? Rais - bizning rahba- rimiz, demak, uni h u rm a t qilish kerak. Axir u tum anga boradi, uning oldiga ham odam lar kelib turishadi. Rais xalq orasida yuradi, xo'sh, aytaylik... - Nima, x o 'sh ? Boshqa otni minsa odam lar uni men- simay qo'yishadim i? Yoki ra hbar bo'lsa a lb a tta y o 'r g 'a ot minishi kerakmi? - A lbattam i, a lb a tta emasmi, am mo shunday bo'lishi kerak. M ana siz, Tanaka, urushda soldat bo'lgansiz. Siz yengil mashinada, generalingiz yuk mashinasida yurgan- mi, axir? Y o'q, albatta. Generalga - generalligiga muno- sibi, soldatga esa - soldatligiga yarashasi. T o'g'rim i? - U ning y o 'rig 'i boshqa, - dedi Tanaboy e ’tiroz bildirib, lekin nega y o 'r ig 'i boshqa ekanligini tushun- tirib o 'tirm a d i, ochig'ini aytganda, tu s h u n tir a olmasdi ham. U saman y o 'r g 'a bo'y n ig a tushgan sirtm oq tor- tilayotganini sezib, ja h l bilan gapirdi: - Bermayman. Agar m a ’qul k o 'rm a yotga n bo'lsalaring, yilqiboqarlikdan olib tashlanglar. Temirchilik ustaxonasiga boraman. U yerda sizlar mendan bolg'ani to rtib ololmaysizlar. - Nega bunday deysiz, Tanaka! Biz sizni hurm at qilamiz, qadrlaymiz. Siz bo'lsangiz xuddi yosh bolaning gapini qilyapsiz. Axir shu sizga munosibmi? - deb Ibro him o 'tirg a n joyida tipirchilab qoldi. Ish pachava bo'ldi shekilli. O 'z i v a ’da bergandi, o'zi m aslahat qilgandi, o'zi «t rila y m a n » deb m aqtanuvdi, manavi qaysar nusxa bo'lsa hamma ishni barbod qilmoqchi. Ibrohim c h u q u r xo'rsindi-da, J a y d a rg a m urojaat qildi:
- O 'zingiz o 'y la b ko'ring, J a y d a r boybicha, b itta ot nima b o 'p ti, mayli y o 'r g 'a b o 'lsa ham? U y u rd a qanaqa o tla r y o 'q deysiz - istaganingizni ta n la b oling. A taylab shuning uchun oldingizga odam yuborishgan bo'lsa... 233
- Sen nega buncha jo n koyityapsan o'zi? - deb so'radi Ja y d a r. Ibrohim hayron b o 'lib tu tilib qoldi: - Bo'lmasam-chi? Tartib-intizom . M enga topshirish- di, men kichik odamman. O 'zim uchun emas axir. Men eshakda ham yuraveraman. Mana, so‘rang, Abal akaning o 'g 'lin i yuborishdi y o 'r g 'a otni minib kel, deb. U indamay bosh silkitdi. - Yaxshi ish b o 'lm ayapti, - deb davom etdi Ibro him. - U ni bizga rais qilib yuborishdi. U bizning meh- monimiz, biz b u tu n ovul bir b o 'lib otni bermasak, xalq nima deydi? Q irg 'iz la r qachon shunday qilgan? - X o 'p yaxshi, - deb javob berdi Tanaboy. - O vul- doshlar bilsin, mayli. Men J o T a n in g oldiga boraman. U bir yoqlik qilsin bu masalani. - J o 'r a berma, deydi, deb ylaysizmi? U bilan kelishilgan. F a q a t uni u y altirib qo'yasiz. Q asddan b o 'y in to b lik b o 'lib ko'rinishi mumkin. Yangi raisni tan olmasak, eskisiga arz qilgani borsak. J o 'r a kasal odam bo'lsa. U n ing rais bilan m unosabatini buzishning nima h ojati bor? J o 'r a partiya tashkilotchisi bo 'lad i, u rais bilan birga ishlashi kerak. X a la q it berishning nima keragi bor ularga... J o 'r a haqida so'z k etganida Tanaboy indamay qoldi. H am m a jim bo 'ld i. J a y d a r o g 'ir xo'rsindi. - Bering, - dedi u eriga, - odam larni tu t ib tur- mang.
- M ana bu aqlli gap, allaqachon shunday qilish . kerak edi. Rah m at sizga, J a y d a r boybicha. Ibrohim bekorga q ayta-qayta m innatdorchilik bildir- magandi yangi raisga. S hundan keyin uncha k o 'p vaqt o 'tm a y o q u ferma m udirligidan chorvachilik bo'yicha rais muovinligiga k o 'ta r ild i... • •
• ' Tanaboy egar ustida yerga tik ilib o 'tira r d i, qaramasa ham ham m a narsani k o 'r ib tu rard i. Gulsari qanday tu tilg an i va unga qanday qilib yangi n o 'x ta urilganini (o 'zinikini T anaboy sira ham bermagan b o 'la r d i) k o 'rib tu rard i, G ulsarining uyurdan ketgisi kelm ayotganini, 234
Abal akaning o ‘g ‘li tu t ib turg an jilovdan qutulish uchun har tom onga tashlanayotganini, Ibrohim goh u yonidan, goh bu yonidan ot choptirib kelib, qamchi bilan qulochkashlab savalayotganini k o 'r ib turardi. U y o 'r g 'a o tning ko'z larini, bu ko'z la r sarosimaga t u shib, notanish kishilar uni biyalar va q u lu n lard a n , o'z x o 'ja y in id a n ayirib qayoqqa va nega olib ketayotgan- liklarini tu shunm ayotganini, kishnaganida uning ochiq og'z idan otilib chiqqan b u g'ni, yolini, belini, sag'risini, bel va biqinlaridagi qamchi izlarini k o 'r ib tu rard i, b u tu n bastini, h a tto oldingi o 'n g oyog'ining to 'p ig 'id a n yuqorisidagi kichikroq g 'u r ra n i ham
k o 'rib turardi, uning oyoq tashlashlarini, tuyoq izlarini, och-sarg'ish to 'r iq ju n la rin in g so'nggi qiligacha - hammasini ko'rib tu r a r va lablarini tishlab indamay iztirob chekar edi. U boshini k o 'ta r g a n id a Gulsarini olib k e tayotga nla r tepalik orqasida ko'z dan g 'o y ib bo'lishgan edi. Tanaboy ingrab yubordi-da, ularn in g o rtid an otini choptirib ketdi. - T o 'x ta n g , qay tara ko'rmang! - dedi J a y d a r va o 'to v d a n y ugurib chiqdi. C hopib k etayotib birdan uning xayolidan, xotinim anovi tunlardagi qilmishlarim uchun saman y o 'r g 'a d a n qasos olyapti, degan dahshatli taxm in td i. U otini to 's a td a n keskin burib, qamchi bilan savalab orqasiga qaytardi. O 't o v yonida otni s h a rtta t o ‘x tatdi-da, sakrab tushdi va yuzi burishgan, rangi quv o'c hgan, dahshatli bir qiyofada xotinining oldiga chopib bordi: - Sen nima uchun berib yubor, deding! - deb pichirladi u x otiniga tik boqib. - O'zingizni bosing! Q o 'lingizni tushiring, - dedi xotini va har doimgidek xotirjam lik bilan yerini hovu- ridan tu sh irib qo'ydi. - G apim ga quloq soling. G u l sari ax ir sizning xususiy otingizmi? Shaxsiy otingizmi? O 'zingizga tegishli nimangiz bor sizning. Bizdagi hamma narsa kolxozniki. Shu bilan tirikmiz. Saman y o 'r g 'a ham kolxozniki. Rais esa - kolxozning x o'jayini: nima desa shu bo 'lad i. Endi an u v ayol to 'g 'r is id a esa ko'nglingizga hech narsa kelmasin, istasangiz, hozir ham ketishingiz mumkin. Ketavering. U mendan yaxshiroq, chiroyliroq, yoshroq. Yaxshi ayol. Men ham beva qolishim mumkin 235
edi, lekin siz qaytib keldingiz. Q a ncha k utdim sizni! Mayli, bu t o ‘g ‘rida gapirib o 'tirm a y lik ham. Sizning uch bolangiz bor. Ularni nima qilasiz? Keyinchalik nima deysiz ularga? U la r nima deyishadi? Men nima deyman ularga? O 'zingiz hal qiling... Tanaboy ch o 'lg a chiqib ketdi. Y ilqilar oldida kech- ga q adar qolib ketdi. U hamon o'zini bosib olol- masdi.
Y ilqilar yetim b o'lib
qolishdi. Tanaboyning qalbi b o 'm -bo'sh b o 'lib qoldi. Y o 'r g 'a o'zi bilan birga uning qalbini olib ketdi. Hammasini olib ketdi. Hamm a narsa o'zgargandek. Q uyosh ham b o'lakc ha, osmon ham bo'lakcha, o'zi ham ilgarigi T anaboy emasdek edi. U q o rong'i tu sh g a n d a qaytdi. O 'to v g a indamay qop- qorayib kirib keldi. Qizlari u xlab qolishgandi. O 'c h o q d a olov yonardi. Xotini q o 'lig a suv quydi, keyin o vqat olib keldi.
- Yemayman, - deb rad qildi Tanaboy. S o 'n g yana shunday deb qo'shim cha qildi: - Changovuzni ol: « O na tuyan in g bzlashini» chalib ber. Ja y d a r changovuzni oldi, uni lablariga t u t d i , bar- moini ingichkagina p la t « tiU g a tegizdi, unga puf- ladi, so 'n g nafasini ichiga to rtd i. K o'chm anchilarning qadimiy kuyi quyilib oqa boshladi. O q b o 'ta lo g 'in i y o 'q o tg a n ona tu y a haqida qshiq. U c h o ‘l-u d a sh tla rd a uzoq k unlar yugurib-yelib yuradi. B o 'ta lo g 'in i chaqiradi, qidiradi. Endi uni oqshomlari jarlik yoqalab, ertalab ya- langliklarda o'z orqasidan ergashtirib y ura olmasligidan, bu to q lard a n barglarni birgalikda terib yeya olmasligi dan, ko 'c h m a qu m lar ustida yugura olm asligidan, bahor paytida dalalarni birga keza olmasligidan, uni erkalab, iyib emiza olmasligidan zorlanardi. Q aydasan, qora ko'z b o 'ta lo g 'im ? J a v o b ber! Yelinimdan, tirsillab tu rg a n ye- linimdan tizillab su t oqyapti va oyoqlarim dan sirg'a lib tush y ap ti. Q aydasan? Jav o b ber! Yelinimdan, tirsillab tu rg a n yelinimdan tizillab su t oqyapti. O p p o q sut... Ja y d a r changovuzni yaxshi chalardi. T anaboy uni qizlik v aq tid a shuning uchun sevib qolgandi. Tanaboy boshini quyi solib tinglardi va boshini k o 'ta r ib qaram asa ham, yana ham m a narsani k o 'rib t u r a r di. X otinining k o 'p yillik m ehnatdan, issig‘-u sovuqdan 236
d a g 'a lla sh ib ketgan q o 'llarin i, oppoq oqargan sochlarini, bo'ynida, lablari va
ko'zlarining atroflarida paydo b o 'lg an ajinlarni - hammasini k o 'rib tu rard i. Bu ajinlar o rtid a o 'tib ketgan yoshlik - sochlari yelkasiga tushib tu rg a n sariqm ag'iz qizcha va uning o'zi - Tanaboyning o 'sh a kezlardagi yosh yigitlik davri ham da ular ikkala- sining o 'sh a yillardagi samimiy yaqinligi ko'z ga ko'rinib ketardi. Hozir xotini uning shu y erda ekanligini sezma- yotganligini T anaboy yaxshi bilardi. J a y d a r o'z ko'yiga, o'z xayollariga g 'a r q b o 'lg an edi. Xuddi shu dam da u yana o'z k ulfatlari va azob-uqubatlarining yarmini xo tin in in g hayotida, ta q d irid a k o'rardi. Ha, bu ku lfat va u q u b atlarn i J a y d a r o'z ustiga olgan edi... ... O n a tu y a qancha k unlardan buyon yelib-yugurib o'z bolasini qidiradi, chaqiradi. Q aydasan, qora ko'z b o 'ta lo g 'im ? Yelinimdan, tirsillab turgan yelinimdan tizillab sut oqyapti va oyoqlarim dan oqib tushyapti. Q a ydasan? J a v o b ber! Yelinimdan, tirsillab tu rg a n ye linim dan tizillab su t oqyapti. O ppoq sut... Q izlar bir-birlarini quchoqlab u xlab
yotishardi. O 't o v ortid a esa tu n qorong'iligida bepoyon ch o 'l, ko'z ilg'am as cho'l yastanib yotardi. Shu p ay td a Gulsari o txonada to 's -to 'p o lo n qilayot- gan, otb o q arla rg a uyqu bermayotgan edi. U otxonaga - o tla r qamoqxonasiga birinchi tushishi edi. VIII K unlardan birida Tanaboy ertalab yilqilar orasida o'z saman y o 'rg 'a sin i k o 'r ib qolib, quvonchi ichiga sig'm ay ketdi. U, n o 'x ta la b q o'yilgan arqonini uzib qochgan bo 'lib , ustida egari ham bor edi. - Gulsari, Gulsari, omonmisan? - Tanaboy q o 'lid a sirtm og'i bilan y ugurib bordi va yaqinlashib borib, uni begona yuganda, o g 'ir uzangili qo'pol begona egar ostida ko'rdi. Uni ayniqsa egar ustidagi qalin duxoba ko'pchik g 'a zab g a keltirdi, g o 'yo otni erkak kishi emas, balki semiz dum bali x o tin m inib yurgandek edi. - Tuf! - dedi Tanaboy va g'a zab lan g a n id a n tuf- lab yubordi. O tn i tutm o q c h i, uning ustidagi m ana bu 237
bem a’ni abzal-anjom larning hammasini uloqtirib tash- lamoqchi bo 'ld i, lekin Gulsari tu tq ic h bermay qochib ketdi. Saman y o 'r g 'a n in g hozir T anaboy bilan ishi yo'q edi: u biyalarga aylanishardi. Y o 'r g 'a ularni shu qadar sog'ingan ediki, sobiq x o 'jayinini h a tto payqamagan ham edi. «Demak, oxir qochib kelibsan-da, tizginni uzibsanda. Balli! Q ani, chop, o 'y n a b qol, o 'y n a b qol, mayli, men ularga aytm aym an» - deb o 'yladi T anaboy va yilqilar- ning biroz chopib yurishiga erk berishga qaror qildi. Mayli, orqasidan odam lar quvib kelishmaguncha, G u l sari o'z uyidagidek q uvnab y ura bersin. - H ayt-hayt-hayt! - deb qichqirdi Tanaboy, uzan- giga oyoq tira b va sirtmoqni havoda o 'y n a tib yilqilarni haydadi. Biyalar q u lunlarini chaqirib q o 'z g'alishdi, b ay tallar o 'y n o q la b chopib ketishdi. Shamol u larning yollarini o 'yna rdi. K o 'k a tla r bilan qoplanayotgan yer quyosh nuri ostida yashnardi. Gulsari seskanib tushdi, so 'n g qaddini rostlab oldi-da, gerdayib chopib ketdi. U u y u r oldiga tu shib oldi va yangi a y g'irni u y urda n quvib chiqardi- da, orqaga haydab yubordi, o'zi b o 'lsa pishqirib, uyur oldida o'zini ko'z-ko'z qilib o 'y n o q lab , yilqilarning goh u yonboshiga, goh bu yonboshiga chopib o 't a boshladi. U y urning hidi - biyalar sutining hidi, d a sh t shamolining hidi uning boshini aylantirardi. U stid a b em a’ni duxoba yostiqli beso'naqay egarning borligi, zildek uzangilar- ning biqinlariga urilayotganligi bilan uning ishi y o 'q edi. U kecha g u v u lla b o 'ta y o tg a n yuk m ashinalaridan hurkib, tum andagi q ato r ot qoziqlarning birida s u v lu g 'in i chay- nab turganligini unutgandi. Keyin esa b a d b o 'y aroqxona yonidagi k o 'lm a k d a tu rg an i va yangi x o 'ja y in i o'z ul- fatlari bilan chiqqani, ularning hammasidan b a d b o 'y hid burqsib taralganligini ham u n u tg an edi. Yangi xo'jayini pishillab, kekira-kekira unga mingandi. Y o 'ld a ular loy kechishib, bem a’ni poyga uyushtirganlarini, yangi xo'jay in n i qanday surib olib ketganligini va u egar us tid a beso'naqay lo 'k illa b borganligini, keyin esa yuganni q a ttiq to rtib , uning boshiga qamchi tu sh ira boshlaganini ham hozir u u n u tg an edi. 238
Hammasini u n utgandi saman y o 'r g 'a , hammasini. U y u rn in g hidi - biyalar su tining hidi, q u lu n la r hidi, d asht sham olining hidi uning boshini aylan tira rd i... Sa man y o 'r g 'a chopib yurardi - orqasidan quvib kelayot- ganlarni tasavvur etm agani holda yelib-chopib yurardi. Tanaboy yilqilarni avvalgi joyiga qay targ an edi hamki, ovuldan ikki otb o q ar kelib qoldi. U la r Gulsarini u yurda n olib ketishdi. Lekin k o 'p o 'tm a y G ulsari yana paydo b o 'lib qoldi. Bu gal n o 'x tasi ham, egari ham y o 'q edi uning. U bir am allab yuganini boshidan chiqarib, tu n d a otxonadan qochgandi. T anaboy avval kulib yubordi, s o 'n g jim ib qoldi va o 'y la b tu rib , y o 'r g 'a n in g bo'y niga sirtm oq tashladi, o'zi tu td i, o'zi jilovlab, ovulga yetak la b ketdi. Q o 'sh n i yaylovdagi yosh yilqiboqardan y o 'r g 'a n i orqa- dan haydab borishni iltimos qilmoqchi bo 'ld i. Yarim y o 'ld a qochoq y o 'r g 'a ot ketidan kelayotgan otboqar- larni uchratdi. Gulsarini ularga top sh ira tu rib , Tanaboy h a tto p o 'n g 'illa b ham qo'ydi: - Nima, u yoqda nuqul qo'lsizlar to'planganm isizlar? Nahotki raisning otig a tuzukroq qaray olmaysizlar... Q a ttiq ro q b o g 'la n g la r uni... G ulsari uchinchi m arta qochib kelganida, T anaboy ning hazilakamiga jah li chiqmadi: - Nima qilyapsan, ahmoq! Qaysi jin seni bu yoq qa boshlab kelyapti? Ahmoqsan-da, ahmoq! - deb so'kinardi u sirtmoq bilan saman y o 'r g 'a n in g ketidan quvib. Y ana uni qay tarib olib borib berdi va ta g 'in otboqarlarni koyidi. Lekin Gulsari aqlli bo'lishni xayoliga ham keltir- masdi, h a r gal q ulay paytdan foydalanib qochib kelardi. O tb o q a rla rn in g ham joniga tegdi, T anaboyning ham... ... O 's h a kuni Tanaboy kech yotdi - yaylovdan kech qaytgan edi. H a r ehtim olga qarshi, yilqilarni o 'to v g a yaqin haydab keltirib q o ‘ydi-da, u xlab qoldi, uyqusi notinch bo 'ld i. Kun
bo'yi charchagandi. Q a naqadir g 'a la ti bir tush ko'rdi: u y ana urushda yuribdimishmi, yo qayerdadir qushxonadam i, anglash qiyin emish... Hammayoq qon, qo 'llari ham yopishqoq qon emish. Tushga kirgan qon yaxshilikka bo'lm aydi, deb o'ylar- 239
mish u tushida. Q o 'lla rin i biron yerda yuvib olmoqchi bo'larm ish. Uni b o 'lsa itarib tashlasharm ish, mazax qi lib kulisharmish, qah-qah urisharm ish, chinqirisharmish. Tanaboy esa ularning kimligini bilmasmish. Bir kishi unga: «Tanaboy, qo'lingni qonga yuvyapsan, qonga. Bu yerda suv y o'q, Tanaboy, bu yerda hammayoq qon! Ha- ha-ha, ho-ho-ho, hi-hi-hi!..» - deb kularm ish... - Tanaboy, Tanaboy! - deb yelkasidan silkirdi xo tini. - T uring o'rningizdan. - A, nima? - Eshityapsizmi, u yurda bir narsa b o 'la y o tg a n g a o'xshaydi. A yg'irla r urishyapti. Ehtim ol, t a g 'i n Gulsari qochib kelgandir. - P adariga l a ’n a t uning! Tinim bermadi, - dedi Tanaboy va tezgina kiyinib, sirtm oqni oldi va a lla q a n day to 's -to 'p o lo n b o 'lay o tg an pastq am lik k a q a ra b chopib ketdi. Tong yorishib qolgandi. Chopib kelib Gulsarini ko'rdi. Lekin bunisi nima? O yoqlariga tem ir kishanlar solingan y o 'r g 'a hakkalab yurardi. K ishanlar jaranglardi, u g ir aylanardi, oyoq- larini osmonga k o 'ta ra rd i, ingrardi, kishnardi. Manavi landavur - uyur ayg'iri b o 'lsa uni bekordan bekorga tepib tishla r edi. - H ah, berahm! - T anaboy yeldek uchib borib, lan- davurni shunday urdiki, sirtm oqning bandi sinib ketdi. H ay d ab yubordi. T anaboyning ko'zlariga yosh keldi. - Seni nim a qilishibdi-ya? Kim oyog'ingga kishan soldi-a? Nega bu yoqqa sudralib kelding, b ad b a x t, te n ta k ? .. Download 5.46 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling