Taqrizchilar

Tartibga soluvchi schyotlar – xo‗jalik mablag‗lari baholarini tuzatish 
(tartibga solish), bu mablag‗lar holati to‗g‗risida qo‗shimcha ko‗rsatkichlarni 
olish, shuningdek, ularning manbalarini aniqlash uchun tayinlangan buxgalteriya 
hisobi schyotlari. Har bir schyot ma‘lum asosiy schyotni tartibga solish uchun 
tayinlangan. Bunda tartibga soluvchi schyotlarda hisobga olingan summa asosiy 
schyot summasiga qo‗shiladi, yoki undan olib tashlanadi. Tartibga soluvchi 
schyotlarni qo‗llash zaruriyati xo‗jalik mablag‗larini baholash bo‗yicha
belgilangan qoidalar bilan bog‗liq. 
Taqsimlovchi schyotlar – ma‘lum ishlab chiqarish xarajatlarini hisobga 
olish va ularnig kalkulyatsiya ob‘yektlari, hisobot davrlari va hokazolar bo‗yicha 
to‗g‗ri taqsimlashni ta‘minlash uchun tayinlangan buxgalteriya hisobi schyotlari. 
Taqsimlovchi schyotlar ikki turda bo‗ladi. Ularning bir xili hisobot davri 
davomida egri xarajatlar smetasining bajarilishi va hisobot davri oxirida 
kalkulyatsiya obyektlari bo‗yicha taqsimlanishi ustidan nazorat qilish uchun 
tayinlangan. Bunday schyotlar yig‗uvchi-tarqatuvchi hisoblanadi. Boshqa 
taqsimlovchi schyotlar kelgusi davrlar xarajatlari bo‗yicha to‗g‗ri taqsimlash uchun 
tayinlangan. Bunday schyotlarga davrlar bo‗yicha taqsimlovchi schyotlar deyiladi.
Taqqoslovchi schyotlar – ma‘lum xo‗jalik jarayonlarining natijalarini 
aniqlash uchun tayinlangan buxgalteriya hisobi schyotlari. Bu ma‘lum 
schyotlarning debet va kredit aylanmalarini taqqoslash yo‗li bilan bajariladi. 
Tezkor hisob – tezkor yoki tezkor-texnik hisob xo‗jalik faoliyatining ayrim 
uchastkalarida reja bajarilishi to‗g‗risidagi axborotlarni sistematik ravishda olib 
turish maqsadida ma‘lum xo‗jalik muomalalarini bevosita joyida va ular amalga 

---

128 
oshishi paytida ro‗yxatga olish tizimi bo‗lib hisoblanadi. Tezkor hisob 
ma‘lumotlaridan xo‗jalik jarayonlari bevosita amalga oshgan paytda kundalik
nazorat qilish va boshqarish uchun foydalaniladi. Tezkor hisobning ko‗p 
ma‘lumotlari umumlashtirilib, tarmoqlarni boshqarish uchun foydalaniladi. 
Tizimli yozuv – buxgalteriya hisobi schyotlarida xo‗jalik muomalalarini 
ma‘lum tizimda registratsiya qilish. Bu yozuv yordamida xo‗jalik muomalalarini 
bir xil iqtisodiy belgilariga qarab guruhlash amalga oshiriladi. Tizimli yozuv 
buxgalteriya hisobi ob‘yektlari bo‗yicha ma‘lumot olish imkoniyatini beradi. U 
alohida hisob registrlari (bosh daftar)da yoki xronologik yozuv bilan birga bir 
registr (jurnal-order)da amalga oshiriladi. Tizimli yozuv ma‘lumotlari xronologik 
yozuv ma‘lumotlari bilan bog‗langan.