Tarix o’tmishning ko’zgusi

Mavzuni mustahkamlash uchun savol va topshiriqlar. 
1. Hind Milliy Kongressining Hindiston ozodligi uchun kurashi qanday 
sharoitlarda kechdi? 
2. M. K. Gandining Hindiston siyosiy hayotidagi roli haqida nimalarni bilib 
oldingiz? 
3. M.K. Gandi qalamiga mansub qanday asarlarni bilasiz?
4. ―M. K. Gandining Hindiston xalqi oldidagi buyuk xizmatlari‖ mavzusida 
mustaqil ishlang.
 
1918-1939-YILLARDA TURKIYA 
 
Tarixni esga oling ! 

Turkiya geografik jihatdan Kichik Osiyo va Bosfor bug’ozining Evropa qismini 
o’z ichiga oladi. 

Qadimda Kichik Osiyo hududida Xett, Lidiya, Frigiya, Troya kabi davlatlar 
ravnaq topgan. Miloddan avvvalgi 6-asrda bu hududlar Eron Ahamoniylari 
tomonidan iste’lo qilindi. Yunon-fors uruushlari(mil.avv. 492-449 yillar)dan 
keyin Kichik Osiyoning bir qismi yunonlar qo’liga o’tdi.

Mil. avv. 4-asrda Kichik Osiyo Makedonskiy davlati tarkibida edi, A. 
Makedonskiy vafotidan so’ng Salavkiylar davlati tarkibiga kiritildi. Mil. avv. 3-
asr o’rtalarida Parfiya Salavkiylar davlatidan ajralib chiqqanidan song, Kichik 
Osiyo uning uning qo’liga otdi.

Parfiya davlati va keyinchalik uning o’rnida vujudga kelgan Sosoniylar davlati 
butun umri mobaynida Kichik Osiyo uchun qudratli Rim imperiyasi bilan qonli 
urushlar olib bordi. Bu urushlar natijasida Kichik Osiyo Rimliklar tomonidan 
bosib olindi. 

Milodiy 395-yilda Rim imperiyasi ikki qismga – sharqiy va g’arbiy qismga 
bo’linganidan so’ng, hozirgi Turkiya hududi Sharqiy Rim imperiyasi 
(Vizantiya) tarkibiga kiritildi. 

11-asrdan boshlab Kichik Osiyo hududiga Saljuqiylar (O’rta Osiyolik Saljuqbek 
asos solgan) hujumi boshlandi. Vizantiya imperiyasi saljuqiylar hujumiga dosh 
berolmadi. 11-asr oxiriga kelib saljuqiy turklar Kichik Osiyoni deyarli to’liq 

---

- 100 - 
bosib oldilar va keyinchalik saljuqiylardan chiqqan Usmon (1258-1326 yillar) 
tomonidan Usmonli turk imperiyasiga asos solindi. 

Usmonli turk imperiyasi o’rta asrlarda Evropa va Osiyodagi eng qudratli davlat 
edi. U o’z qudrati bilan Evropa davlatlarini dahshatga solardi.

Songgi o’rta asrlarga kelib bu davlat zaiflashib qoldi. 1-jahon urushi arafasida 
Usmonli turklar imperiyasi Evropa davlatlarining qarzdoriga aylandi. Urushda 
esa Germaniya, Bolgariya va Avstro-Vengriya tarafdan turib ishtirok etdi. 
Usmonli turklar imperiyasi I-jahon urushini 
mag’lub davlatlar qatorida yakunladi.Osiyo va 
Afrikadagi katta hududlar imperiya tarkibiga kirar 
edi. Shuning uchun urush yakunlangach g’olib 
davlatlar Turkiya masalasida bir qarorga kelishi qiyin bo’ldi. Chunki Angliya ham, 
Fransiya ham impriya mulklarining katta qismi o’ziga tegishini istashar edi. Shu bois 
Turkiya bilan tinchlik shartnomasining imzolanishi cho’zilib ketdi. Baribir, 1920-yil