Tarix o’tmishning ko’zgusi

Bolduin Stenli (1867-1947) Buyuk Biritaniya davlat arbobi. 1867-yil 3-
avgustda Byudli (Vuster grafligi )da yirik sanoatchi oilasida 
dunyoga keladi. Bolduin Kembrij universitetida ( 1885-
1888) va Xarrouda (1881-1885) tahsil oladi. 1908-yilda 
Bolduinning otasi vafot etadi. Bolduinga otasidan bir 
qancha po‟lat quyish zavodlari meros bo‟lib qoladi. 
Shuningdek Bolduin konservatorlar partiyasi tomonidan 
otasining o‟rniga parlamentga saylanadi. Keyinchalik esa 
moliya ishlari bo‟yicha kotib va shuningdek Lloyd Jorj 
kaolitsion hukumatining vazirlar mahkamasiga savdo ishlari 
bo‟yicha vazir lavozimida kirib keladi. 1922-yil dekabr 
oyidagi saylovlarda B. Lou g‟alaba qozonib, bosh vazir 
lavozimini egallaydi, Bolduin esa moliya vaziri etib 
tayinlanadi. Bolduin B. Lou kasalligi tufayli bir necha oy 
hukumatni boshqaradi. Navbatdagi saylovlarda Bolduin 
muvaffaqiyatsizlikga uchraydi va davlat boshqaruvini R. 
Makdonoldning birinchi leyborist hukumati egallaydi. 1924-yilgi saylovlarda S. 
Bolduin muvaffaqiyatga erishadi va hukumatni 1929-yilgacha boshqaradi. Biroq 1926-
Bolduin Stenli 

---

- 57 - 
yilda boshlangan ish tashlashlar tufayli 1929-yilda iste‟foga chiqadi. 1931-yil 
Makdonold boshchiligidagi kaolitsion hukumat tuziladi. 1935-yilda Makdonold 
iste‟foga chiqadi va Bolduin bosh vazir lavozimini egallaydi. Bolduin tashqi siyosatda 
gitlerni “tinchitish” siyosatini qo‟llaydi. 1937-yilda qirol Eduard VIIIning talabi bilan 
siyosatdan ketadi. 
 Bolduin 1947-yil 14-dekabrda Estli-Xolli (Stourport-on-Severn)da vafot etadi.
Milliy koalitsiya hukumati Britaniya iqtisodiyotini oyoqqa turg'izish bo'yicha 
qizg'in ishga kirishdi. 1931- 1932-yillarda parlament Angliyaga olib kiriluvchi barcha 
turdagi mahsulotlarga narxining kamida 10%i miqdorida bojxona solig'i belgiladi. 
Angliya tarixda birinchi marta erkin savdo tamoyillariga qarshi borib, milliy 
iqtisodiyotni himoya qilish (proteksionizm) yo'lini tutdi. Ko'hna Angliya yo'1-yo'lakay 
qayta qurishni amalga oshirdi. Funt sterlingning oltin asosi va erkin savdo Britaniya 
imperiyasining poydevori bo'lib kelgandi. Endi ular yo'q edi va Angliya yuz yildan 
ortiq vaqt davomida o'tkazib kelingan iqtisodiy siyosatdan qat'iy farq qiluvchi yangi 
iqtisodiyot yo'liga tushdi. 
Milliy iqtisodiyotni himoya qilish siyosati eng avvalo sanoatning yangi sohalari - 
avtomobil, aviatsiya, elektro-texnika va kimyo sanoatlarining rivojlanishiga jiddiy ta'sir 
qildi. Bu siyosatning joriy etilishi ular uchun ichki bozorda va Britaniya imperiyasining 
bozorlarida juda qulay sharoit yaratdi. Boshqa tomondan, iqtisodiyotni himoya qilish 
to'siqlari ichki bozorga joylashtirilgan sarmoyalar o'rnining almashtirilishiga olib keldi. 
Oltin standartdan voz kechilishi oqibatida Angliyadan sarmoya olib chiqish foydasiz 
bo'lib qoldi, olib borilgan siyosat sanoatning yangi sohalari jadal rivojlanishi natijasida 
ichki bozordagi vaziyatning keskin o'zgarishiga olib keldi.
Investitsiyalarning asosiy oqimi endi turar joy va avto mobil yo'llari qurilishiga, 
30-yillar o'rtalaridan boshlab esi harbiy sanoat, aviatsiya va avtomobilsozlikka 
yo'naltirildi. 1936-yilda Angliyaning chet ellarga joylashtirilgan sarmoyalari 61 mln. f. 
st. ni, ichki sarmoyalari esa 217 mln. f. st.ni tashkil qildi. 
Xususiy sarmoyalarning ichki bozorga yo'naltirilishiga hukumat olib borgan 
moliyaviy siyosat ham ko'maklashdi. Hukumat arzon kredit joriy qildi - banklar 
xususiy tadbirkorlarga 2 foiz evaziga kreditlar bera boshladi, holbuki, oldin kreditlar 
10-12 foiz evaziga berilardi. Bu Angliya tarixidagi eng yirik turar joy qurilishining avj 
olishiga olib keldi. Qurilish sanoati va mebel ishlab chiqarish bilan bog'liq sanoat 
sohalari gullab-yashnadi. Yangi sanoat sohalarining 
o'sishi va qurilishning avj ohshi inqirozning zarbasini 
birmuncha yumshatdi va 1934-yilda sanoat sohasidagi 
ishlab chiqarish 1929-yilgi darajadan ko'tarildi. Angliya iqtisodiy inqiroz changalidan 
qutulish choralarini izladi va 1937-yilda undan juda qiyinchilik bilan chiqa boshladi. 
Ammo shu yili ishsizlar soni 1,5 mln. kishini tashkil qildi. Angliya tarixida birinchi 
marta 7 yil davomida ishsizlikning bu qadar yuqori darajasi saqlandi. Biroq, 1938-yilda 
ishsizlar soni ikki milliondan ham oshdi. 
Angliya tashqi siyosati 30-yillarda ikki asosiy muammo - fashistlar 
Germaniyasining Yevropadagi tashqi siyosati va mustamlakalardagi milliy-ozodlik 
harakatlari muammolariga duch keldi. Yevropada Angliya hukmron doiralari 
o'zlarining asosiy dushmanlari hisoblangan Sovet Ittifoqiga qarshi kurashda va