Tarixi muhammadiy

QIRQ BIRINCHI MO’JIZA 
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam Makkadan Madinaga hijrat qilmasdan ilgari bir 
qizlari amakilari Abu Lahab o‘g‘li Utaybaning nikohida edi. 
Rasulullohga payg‘ambarlik vahiysi kelgandan so‘ng dastlab Quraysh xalqini dinga da’vat 
qildilar. Ular borliq kuchlari bilan qarshilik qildilar. Ayniqsa, o‘z amakilari Abu Lahab bu 

Tarixi Muhammadiy. Alixonto’ra Sog’uniy 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
339
ishda birinchilikni olgan edi. Buning haqqida Masad surasi tushgandan so‘ngra uning 
dushmanligi ilgarigidan ham ortiqroq bo‘ldi. Abu Lahab boshliq Quraysh raislari 
Utaybaga Rasululloh qizlariga taloq berib, o‘zlariga aziyat yetkizmog‘ini buyurdilar. Bu 
ham dushmanlikda otasi Abu Lahabdan qolishmas edi. Shu orada ota-bola tijorat uchun 
Shom safariga chiqmoqchi bo‘ldilar. Ketar chog‘ida Utayba Rasululloh qoshiga kelib: 
— Ey Muhammad, sening keltirgan dining, so‘zlaring — hammasi yolg‘ondur. 
Kofirligimga qasam qilurmanki, qizingni taloq qildim, — dedi. 
Bu qilgan so‘ziga qanoat qilmasdan yana Rasululloh yuzlariga qarab: 
— «Tuf» senga! — dedi. 
Bu baxtsiz kishi shundog‘ ulug‘ adabsizlikka jur’at qilib, qarindoshlik haqqini saqlamadi. 
Uning so‘zidan Rasulullohning ko‘ngillari qattiq ranjidi.  
Aning uchun: 
— «Allohumma sallit alayhi kalban min qilobika», ya’ni «Ey bor Xudoyo, itlaringdan bir 
itni bularga yuborgil, — deb uni qarg‘adilar. 
Bu so‘zdan uning ko‘ngliga qattiq qo‘rqinch tushdi. Shu bilan karvonga qo‘shilib Shom 
safariga chiqdi. Otasi Abu Lahab ham birga edi. Arab tuprog‘idan chiqqach yo‘lda bir 
manzilga yetdilar. Bu joyda nasoro rohiblarining ibodatxonalari bor edi. 
Alardan birovi kelib: 
— Ey karvon ahli, bu yerda yirtqich hayvonlar ko‘pdir, hushyor bo‘lib yotinglar, — dedi. 
Bolasi haqida Rasulullohning qarg‘ishlarini Abu Lahab ham eshitgan edi. Uning ustiga 
rohib so‘zi qo‘shimcha bo‘ldi, bolasidan qattiq qo‘rqinchga qolib: 
— Ey karvon ahli, bolamga qilgan Muhammadning qarg‘ishidan qo‘rqaman, bu kecha 
soqchilik qilib bolamni kuzatib beringlar, — deb ulardan o‘tindi. 
Uning so‘zini anglagach, karvon ahli yuklarini qo‘rg‘on qilib, ortidan tuyalarini cho‘ktirib, 
Abu Lahab o‘g‘lini o‘rtaga olib yotdilar. Yana bir necha joyga qorovul ham qo‘yilmish edi. 
Shunchalik hushyorlik bilan tursalar ham Allohdan amr bo‘lgach, barchalari uxlab 
qoldilar. Osmondan tushgandek shu kecha bir arslon karvon qo‘rg‘oni ichiga kirdi. 
Uyquda yotgan kishilar yuzini iskab yurib, qazodan qochgan Utaybani topdi ersa, po‘lat 
changalini uning yuziga botirib parchalab tashladi. Rasulullohning yuzlariga qilgan 
adabsizligi o‘z yuziga urdi. 
QIRQ IKKINCHI MO’JIZA 
Bir kuni Rasululloh sollallohu alayhi vasallam sahobalarga: 
— Bu kecha iymon uchun yer ustidagi har turlik jinlardan elchilar kelur. Alar bilan suhbat 
qilgayman. Men bilan shu kecha kim birga bo‘lur? — dedilar. 
Anda Ibn Mas’ud: 
— Men borurman, yo Rasulalloh, — deb o‘rnidan turdi. 
So‘ngra har ikkovlari Makka shahrining yuqori yog‘iga qarab ketdilar. Bir yerga kelgach, 
Rasululloh aylantirib chiziq qilib, Ibn Ma’sudga: 
— Bu chiziq ichida o‘lturgin. Mundan tashqari chiqa ko‘rma. Allohni ko‘nglingda yod 
qilgil, hech bir narsadin qo‘rquvchi bo‘lma. Turli suratdagi jinlar ko‘zingga ko‘ringaylar. 
Alarga gapirma. Chiziq ichiga kirolmagaylar. Agar bu chiziq tashqarisiga chiqar ersang, 
qiyomatgacha seni topolmagaymiz, — dedilar. 
So‘ngra Rasululloh alar majlisiga bordilar ersa, to‘rt yoqdan turli suratdagi jin elchilari 
kelishgali turdi. Bular ichida arslon suratlik, burgut suratliklari ham bor edi. Shunday 
qilib yer-ko‘k bularga to‘ldi. 
Ibn Mas’ud ko‘rib, hayron qolib o‘ltirdi. Lekin hech birovlari chiziqqa yaqinlashmas edilar. 
Rasulullohni o‘rab o‘ltirishib, ilgari iymon keltirganlari ersa, Qur’on o‘qib, shariat 

Tarixi Muhammadiy. Alixonto’ra Sog’uniy 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
340
o‘rganishur edi. Yangidan kelishganlari bo‘lsalar iymon aytib dinga kirishur edi. Shundoq 
qilib, tong otguncha Rasululloh bilan o‘ltirib ular suhbat o‘tkazdilar. Majlis tugar 
chog‘ida: 
— YO Rasulalloh, Qur’ondan tilovat qilib bersangiz, bizlar ham o‘z og‘zingizdan Xudo 
so‘zini eshitsak,— dedilar. 
Anda Rasululloh ularga «Ar-rahmon» surasini o‘qib berdilar. Bu surada o‘ttiz joyda 
«Fabiayyi alai rabbikuma tukazziban» kelur. Bu oyatning ma’nosi: «Alloh sizlarga bergan 
ne’matlarining qaysi birini yolg‘on deb ayta olasiz?» Bu ersa insu jinga qarata Allohning 
aytgan so‘zidur. Rasululloh shu oyatni har o‘qiganlarida jinlar: 
— Hech birini yolg‘on deya olmaymiz, yo Rabb, — deyishib, javob berib turdilar. 
Bu so‘zlari Rasulullohga ko‘p xush keldi. Tilovat tamom bo‘lgach, elchi jinlar 
Rasulullohdan sovg‘a so‘radilar. 
Anda Rasululloh: 
— Menim ummatlarimning qiyomatgacha yegan go‘shtlarining suyaklari ilgarigidek 
go‘shtlik bo‘lib sizlarga taom bo‘lsin va alarning mingan otlarining tezaklari ersa 
sizlarning otinglarga yem bo‘lsin. Mana shu narsani sizlarga tuhfa qildim, — dedilar. 
Go‘shtini yeb qoldirgan bizning suyaklarimiz va otlarimizning tezaklari jin 
birodarlarimizga tuhfa bo‘ldi. Shuning uchun shariatda bu narsalar bilan kishi o‘zini 
tozalab, istinjo qilishi durust emasdur. Rasululloh bundan qaytardilar. So‘ngra Rasululloh 
qaytib kelganlarida bu voqeani sahobalarga gapirdilar. 
Anda sahobalar: 
— Bizga ham o‘qib bering shu surani, yo Rasulalloh,— deyishdi. 
Bularga ham tilovat qilib Ar-rahmon surasini tamom o‘qidilar. Sura tamom bo‘lguncha 
sahobalar sukutda bo‘lishib o‘ltirdilar. 
Anda Rasululloh: 
— So‘z maromini sizlardan jin birodarlaringiz yaxshiroq bilur ekan. Ular har bir «Fabiayyi 
alai rabbikuma tukazziban»ni o‘qiganimda javob qaytarib turishdi, — deb marhamat 
qildilar. 
Shuning uchun bu sura o‘qilsa, har bir «Fabiayyi alai rabbikuma tukazziban» deganda 
jinlardek javob aytib turmoq eshituvchilarga sunnat bo‘ldi. 
QIRQ UCHINCHI MO’JIZA 
Abdulloh ibn Mas’ud rivoyat qiladi: 
«Bir kuni Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: 
— Bir joyga borurmiz, yurgil, — deb qo‘limdan tutdilar. 
Shu yurganimizcha shahar tashqarisiga chiqdik. So‘ngra meni bir yerga o‘lturg‘izib 
atrofimga xat chizdilar va: 
— Bu xat ichidan zinhor tashqari chiqmagin, sening oldinga turli suratda kishilar 
kelgaylar. Alarga sen gapirmagin va kelgunimcha shu darajadan chiqmay o‘ltirgil, — 
dedilar. 
Rasululloh ketdilar ersa, aytganlaridek, har yoqdan turli xil kishilar kelgani turishdi. Hech 
biri chiziqqa yaqinlashmasdan Rasululloh turgan joyga borishur edi. Shundog‘ bo‘lib 
kechaning oxirida Rasululloh u joydan qaytib keldilar ersa, tizzamga bosh qo‘yib, ko‘zlari 
uyquga ketdi. Qarasam, oq libos kiygan bir qancha odamlar osmondan tushgali turdilar. 
Bularning husni-jamollaridan, kiygan liboslaridan ko‘z qamashur, aqllar lol bo‘lur edi. 
Bularning qaysilari Rasulullohning bosh-oyoqlariga, qaysi birlari ersa oyoq tomonlariga 
kelishib o‘ltirar edilar. So‘ngra, o‘zaro so‘zlab turib: 
— Bu kishiga Xudo tarafidan berilgan ne’mat, hech bir odamga berilmagandur. Mundog‘ 

Tarixi Muhammadiy. Alixonto’ra Sog’uniy 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
341
ulug‘ darajalik inson hech qachon ko‘rilmagan. Uni qaranglar-chi, ko‘zi uxloq ko‘ngli 
uyg‘oqdir. Buning misoli shuldurkim, bir podsho eng chiroyli bir saroy solmishdir. Uning 
ichini yasab, har turlik ne’matlar bilan to‘ldirmishdur. So‘ngra u podsho elchilar, jarchilar 
yuborib yorliq qilmishkim, hech kim qolmay mening saroyimga kirib ular uchun 
tayyorlangan cheksiz ne’matlarimdan xohlaganlaricha yesinlar, men ulardan rozi 
bo‘lurman. Agar jarchilar so‘zlariga quloq solmay menim saroyimga kelmasalar, ularga 
qahr qilurman, demishdur. Mana bu podsho Allohdur. Yasalmish nozu-ne’matga to‘lmish 
saroy ersa Allohning jannatidur, xalqni chaqirmoq uchun yuborgan elchisi 
Muhammaddur. Kim Muhammadning so‘ziga kirib, uning chaqirig‘ini qabul qilmas ekan. 
Tangrining qahriga qolib abadiy azobga yo‘liqqay, — dedilar. 
So‘ngra ular yana ko‘kka ko‘tarilib ko‘zdan g‘oyib bo‘ldilar. Shu orada Rasululloh 
sollallohu alayhi vasallam uyqudan uyg‘onib: 
— Ey Ibn Mas’ud, bular so‘zlarini angladingmi? Ularning kimlar ekanini bildingmi? Bular 
ersa Allohdan kelgan farishtalardurlar, — dedilar».  
QIRQ TO‘RTINCHI MO’JIZA 
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam Zotur Riqo’ g‘azotidan qaytib kelayotganlarida 
Subayh degan kishi Payg‘ambarimiz bilan ko‘rishgali keldi. Bu ersa Bani Muhorib 
qabilasining raisi edi. Bir otga minib, bir tuyani yetaklagan holda Rasululloh qoshig‘a 
kelib: 
— Ey Muhammad, sen Xudodan kelgan payg‘ambar emishsan. Agar shu so‘zing chin 
bo‘lsa, bu minib turgan biyamning qornidagi quluni erkakmi, urg‘ochimi, aytib ber, — 
dedi. 
— G‘aybni Alloh bilur, — dedilar. 
— Muni bilmas ersang, yomg‘ir qachon yog‘ar, men ertaga nima ish qilurman, qaysi 
yerda o‘lurman — shulardan menga xabar bergil, — dedi. 
Shu chog‘da Allohdan bu oyat keldi: 
— «Innalloha indahu ilmus-so’ati va yunazzilul g‘oysa va ya’lamu ma fil arhomi va ma 
tadriy nafsun maza taksibu g‘odan va ma tadriy nafsun biayyi arzin tamut». 
Ya’ni, «Qiyomat qachon bo‘lishini Alloh biladi. O‘zi xohlagan chog‘da yomg‘ir yog‘dirur, 
hayvon yotqusida (bachadonda) nima bor, o‘zi bilur, ertaga nima ish bo‘lishini, qaysi 
joyda o‘lishini hech kim bila olmas», demakdur. 
Buni anglagach, ul adabsiz: 
— Ey Muhammad, sening Xudoyingdan menga bu tuyam yaxshiroqdur. 
Anda Rasululloh: 
— Menim Parvardigorim o‘zimdan, jonimdan, bola-chaqalarimdan menga sevikliroqdur, 
— deb darhol boshlarini sajdaga qo‘ydilar. 
So‘ngra boshlarini sajdadan ko‘tarib unga: 
— Ey Muhorib, Alloh taolo menga shundog‘ xabar berdikim, sening yuzingga bir yomon 
yara chiqib, po‘st go‘shtlaringni oqizib tushirgay. Ko‘p azob tortib shundan o‘lursan, 
so‘ngra do‘zaxga ketursan, — dedilar. 
Oradan ko‘p vaqt o‘tmay, Rasululloh aytganlaridek, uning yuziga bir yomon yara chiqib, 
yuz-ko‘zlari oqib to‘kildi. Uning sassig‘idan kishilar qochib, yoniga yaqinlashmaydigan 
bo‘ldilar. Muhammad bir so‘z demish edi, uning aytganidek bo‘ldi, degan bo‘lsa ham, 
tavba qilib iymon keltirmadi va dunyodan shunday o‘tdi. 
QIRQ BESHINCHI MO’JIZA 

Tarixi Muhammadiy. Alixonto’ra Sog’uniy 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
342
Abu Hurayra rivoyat qilur: 
«Sadaqa, zakotga kelgan bir qancha xurmo yig‘ilmish edi. Rasululloh meni unga qorovul 
qilib qo‘ydilar. Qarab o‘ltirsam, kechasi bir kishi kelib, xurmodan o‘g‘irlagani turdi. Uni 
ushlab olib, Rasulullohga keltirmoqchi bo‘ldim. 
— Muhtojligimdan bu ishni qildim, endi ikkinchi qilmayman, — deb ko‘p yolvordi.  
Rahmim kelib, qo‘yib yubordim. Ertalab Rasululloh qoshlariga keldim ersa, salomdin 
so‘ngra: 
— Ey Abu Hurayra, bu kecha tutmish asiring qani, uni nima qilding? — dedilar. 
Xudo haqqi, o‘zimdan boshqa bu ishni hech kim bilmagan edi. 
— Otam-onam sizga fido bo‘lsin, yo Rasululloh, u ko‘p yolvordi, ikkinchi qilmasga ahd 
qilgach, rahmim kelib qo‘yvordim, — dedim. 
Anda Rasululloh:  
— Ul yolg‘on aytadur, bu kecha yana kelgusidur, — dedilar. 
Muni anglab o‘ltirdim. Rasululloh aytqonlaridek u yana keldi. Uni tutib olib keldim, ko‘p 
yalindi, ikkinchi qilmasga ahd berib qo‘limdan yana bo‘shandi. 
Ertalab Rasululloh oldilariga keldim. Meni ko‘rgach: 
— Ey Abu Hurayra, u yolg‘onchi seni aldab, bu gal ham qutilib ketibdur. Qarab turgil, bu 
kecha yana kelur, — dedilar. 
Ani poylab o‘ltirib, yana ushlab oldim. 
— Endi seni Rasululloh oldig‘a olib borgayman, boshqa hech iloji yo‘qdur, — deb qattiq 
turdim ersa, ul aytdi: 
— Men bo‘shatur ersang, senga bir narsa o‘rgantaykim, undan ko‘p foyda ko‘rgaysan. 
— Qani aytgil-chi, ko‘rayin, — dedim. 
— Har kechasi yotar chog‘ingda «Oyatal kursi»ni bir yo‘la o‘qir bo‘lsang, tong otguncha 
bir farishta seni saqlar. Shaytonni senga yaqinlashtirmagay, — dedi. 
Uni bo‘shatib yuborib, Rasululloh huzuriga keldim ersa, uni so‘radilar.  
Aning aytgan so‘zini aytib edim: 
— U yolg‘onchidur, lekin «Oyatal kursi» to‘g‘risida to‘g‘ri so‘zlamishdur, u shayton erdi, 
— dedilar». 
QIRQ OLTINCHI MO’JIZA 
Bir kuni Rasulullohning xodimlari hazrati Anasning onasi Payg‘ambarimiz huzurlariga 
kelib: 
— YO Rasulalloh, xizmatchingiz o‘g‘lim Anasning haqqiga duo qiling, — dedi. 
Rasululloh duo qilib: 
— Ey bor Xudoyo, Anasning mol-dunyosi ko‘paysin, bola-chaqasi o‘sib-unsin, unga 
bergan ne’matlaring ersa barakotlik bo‘lsin, — dedilar. 
Hazrat Anas: 
— Rasulullohning duolari qabul bo‘ldi, shu zamonning boylaridan bo‘ldim. Tirikligimda 
mendin tarqalgan bolalarim ersa yuzdan ortiq bo‘ldilar. O‘lganlari ham bundin oz emas 
edi. Ko‘rgan ne’matlarim barchasi barakotlik bo‘ldi. Ko‘rib turasiz shu kunlarda mendan 
rohatlik boy kishi yo‘qdur, — dedi. 
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam hazrati Anas haqida qilgan duolari ichida unga 
bergan ne’matlaring barakotlik bo‘lsin, deb edilar. Endi shuni bilmoq kerakkim, 
odamning mol-dunyosi ko‘payib, boshqalar ko‘ziga boy ko‘ringani bilan, agar barakasi 
bo‘lmasa, undog‘ boylikning dunyo-oxiratda hech kimga foydasi yo‘qdur. Balki ikki 
dunyoda ham undin ziyon ko‘rgaylar. Shunga o‘xshash agar bir kishi yuz yil umr ko‘rsa 
yoki yetmish turli ilm-hunar o‘rgansa, agar unga baraka berilmasa, umrining uzunligidan 

Tarixi Muhammadiy. Alixonto’ra Sog’uniy 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
343
oxiri xorlikka qolib, bezor bo‘lg‘ay. Ilm-hunarning ko‘pligidan boshqalar bu yoqda, o‘zi 
qong‘udek ham foyda ololmagay. 
Endi baraka degan narsa nimadur? Har ishning igililigi, har ishdan chiqqan yaxshilik 
natijasidur. Bu ersa Xudo tomonidan bo‘lur. Iymonlik kishilargina munga ishonurlar. 
«Umringdan baraka topgur», deb duo qilish eng ulug‘ olqishdur. 
Baraka Xudo tomonidan bo‘lur dedik. Muning ma’nosi shuldurkim, har qanday inson bir 
ishga kirishmoqchi bo‘lsa, eng avval shariat buyurgancha o‘z niyatini to‘g‘rilashi farzdur. 
Agar din ilmini o‘qimoqchi ekan, bilganiga birinchi o‘zi amal qilsin, bilmaganini so‘rasin, 
bilganlarini o‘rgatishga niyat qilsin. O‘qishi va o‘rgatishi Xudo uchun bo‘lsin. Bu to‘g‘rida 
hech kimdan ta’ma qilmasin. Birovning yelkasiga yuk bo‘lish emas, balki birovning yukini 
yengillatish ko‘yini tutsin, qisqasi shulkim, qaysi fanni bilsa, qanday hunarni o‘rgansa, 
boshqalarga yordam yetkazish, inson olamiga bir ulush foyda kirgizishni o‘ylasin. YOlg‘iz 
o‘zi ko‘rib, o‘z foydasinigina kuzatish esa, islomiyatga ochiq xiyonat, insoniyatga ulug‘ 
jinoyatdur. 
Agar kishi Rasululloh aytganlaridek, ish boshida niyatini to‘g‘rilab, xalq foydasini kutmas 
ekan, yetmish turlik ilm-fan bilgani bilan o‘la-o‘lguncha ishdan qo‘li bo‘shamaydi, ko‘ngli 
g‘am-qayg‘udan chiqmaydi. Agar barakalik bo‘lur ekan, ishi oz bo‘lsa ham unumlik 
bo‘lib, aning yaxshiligi o‘zidan oshib boshqalarga ham yetadi. 
Inson olami yaratilgandan boshlab shunday barakalik kishilardan butun xalq foydalanib 
kelmoqdadur. 
QIRQ YETTINCHI MO’JIZA 
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam kimning haqida nima degan bo‘lsalar, qanday duo 
qilsalar, xuddi shunday bo‘lur edi. Muhojir sahobalarning kattalaridan Abdurahmon ibn 
Avf bir xizmat bajarib kelganida, Rasululloh uning haqida «Ishlaring barakalik bo‘lsin», 
deb duo qildilar. So‘ngra nima ish qildi ersa, undan baraka chiqaverdi. Bu kishi aytdi: 
— Shunday bo‘ldikim, agar yerdin bir tosh olur bo‘lsam, ostidan oltin chiqqay. 
Abdurahmon ibn Avf vafot bo‘lgach, meros qolgan oltinlarini oilasi kuraklab bo‘lib oldilar. 
Nikohida to‘rt xotini bor edi. Meros molning sakkizidan birini shariat bo‘yincha bular 
bo‘lib olg‘aylar. Har biriga yuz ming tilladan meros tegdi. Boshqalarga qancha tekkanligi 
ersa shundan ma’lumdir. O‘lish oldida, ellik ming tilla faqir-miskin va yetimlarga vasiyat 
qildi. Tirikligida qilgan xayr-ehsonlari ersa hisobsiz edi. Bir kun ichida o‘ttizlab-qirqlab 
qul ozod qilgan chog‘lari ham bor edi. Yetti ming tuyalik bir karvonni butunlay ustiga 
ortilgan oziq-ovqati, turli mollari bilan sadaqa qilib faqir-miskinlarga tarqatganligi 
mashhur hadislarda yozilmishdur.  
Islom yangidan boshlanishida har tomondan yetishmasliklari ko‘p edi. Bir kuni Rasululloh 
sollallohu alayhi vasallam boy kishilarni sadaqa qilmoqqa qattiq tashviq qildilar ersa, 
sahobalardan Abdurahmon ibn Avf to‘rt yuz tanga sadaqa keltirib: 
— Yo Rasulalloh, sakkiz yuz tanga sarmoyam bor edi, to‘rt yuzini oilam uchun qoldirdim, 
— dedi. 
Anda Rasululloh: 
— Keltirganingga va qoldirganingga Alloh barakot bersin, — dedilar. 
Mana shu kundan boshlab u kishini baraka bosib, mol-dunyosi ko‘paygani turdi. 
Yana sahobalardan Abu Qatoda degan kishi bir xizmatni bajarib kelganida undan rozi 
bo‘lib: 
— Yuzingni Alloh barakotlik qilsun, — deb duo qildilar. 
Bu kishi ersa yetmish yoshga kirganida ham, soch-soqollaridan bir tola tuki oqarmadi. 
Yuz-ko‘zlari o‘n besh yashar boladek ko‘rinur edi. 

Tarixi Muhammadiy. Alixonto’ra Sog’uniy 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
344
Yana Nabig‘a degan shoir kelib, arablar odatlaricha Rasulullohni maqtab, Islom dinini 
sifatlab, uzun she’r o‘qidi. Uning ko‘nglini ko‘tarib: 
— Ovozing o‘zgarmasin, tishlaring tushmasin, — dedilar. 
Bu shoirning yoshi yuzga yetdi ersa ham bir dona tishi tushmagan edi. 
Abdulloh ibni Ja’far, bu kishi ersa Hazrati Alining akasi Ja’far ibn Abu Tolibning o‘g‘lidur. 
Buning haqqiga ham savdo ishlaring barakali bo‘lg‘ay, deb duo qildilar. Shundan keyin 
bu kishi qaysi bozorga borsa, o‘ttiz-qirq ming tanga foyda topmasdin chiqmas erdi. 
Yana sahobalardan G‘arqad degan kishining tuyasi qochib, hech bir hiyla bilan uni 
ushlayolmadilar. Rasulullohga kelib aytdi ersa, duo qildilar. Xiyol o‘tmay qattiq shamol 
tuyani haydab keltirdi. Ani ushlab egasiga topshirdilar. 
Yana bir kuni Hazrati Alini g‘azot uchun safar qilishga buyurdilar. Kun sovuq bo‘lib, 
kiygudek choponlari yo‘q edi. 
— Issiq-sovuq senga o‘tmasin, — deb duo qildilar.  
Shu duodan so‘ng Hazrati Aliga qish va yozning farqi yo‘q edi.  
Rasulullohning qizlari Fotima huzurlariga ochlikdan shikoyat qilib keldi.  
Anda Rasululloh: 
— Alloh seni och qo‘ymasin, — dedilar. 
Shundan beri yesin-emasin ochlikni bilmadi. 
Tufayl ibn Amr ulug‘ bir qabila raisi edi. Iymon keltirib qaytar chog‘ida qavmiga hujjat 
bo‘lgudek Rasulullohdan bir nishona berishlarini so‘radi. Duo qildilar ersa, manglayiga bir 
nur paydo bo‘ldi.  
Anda: 
— Yo Rasulalloh, dushmanlarim Muhammad oldiga borib yuzi o‘zgarib kelmishdur 
demasinlar, — deyishi bilan u nur qamchisi uchiga tushdi. Qorong‘u kechani yoritur edi.  
Hijratning sakkizinchi yili atrofdagi podsholarni Islom diniga da’vat qilib noma yozdilar. 
Eron podshosi Xisrav Parviz Rasululloh nomalarini o‘qib ko‘rmasdan, yirtib tashladi. 
Rasulullohning muborak nomlari nomada ilgari yozilgani uchun g‘azabi kelib, shu 
adabsizlikni qildi.  
Rasululloh uni anglab, uning ham davlati yirtilsin, deb duo qildilar. Hazrati Umar xalifalik 
davrlarida butun Eron fath qilinib, Rasululloh aytganlaridek bo‘ldi. Ammo Rum podshosi 
Qaysar Hirakl o‘zi iymon keltirmagan bo‘lsa ham, Rasulullohning nomalarini hurmatlab 
oltin qutichaga solib xazinada saqladi. Rasulullohga ko‘p hadyalar berib nomalariga 
javob yozib, elchilarni yaxshi kutib qaytardi. 
Rasululloh aytganlaridek, shu kungacha G‘arbiy Rum, ya’ni Italiyada ularning hukumati 
saqlanib qoldi. 
Yana Quraysh raislaridan Hakam ibn Abu al-Os iymon keltirmasidan ilgari, Rasululloh 
so‘zlasalar og‘iz-burnini qing‘ir-qiyshiq qilib boshqalarga ko‘rsatib, Payg‘ambarimizni 
masxara qilib o‘ltirar edi. Bir kuni uning shu adabsizlik ishiga ko‘zlari tushib qolib: 
— Shundog‘ bo‘lib qolsin, — deyishlari bilanoq, yuz-ko‘zlari qing‘ir-qiyshiq bo‘lib 
tortishgani turdi. 
Keyingi kunlarda iymon keltirgan bo‘lsa ham o‘lgunicha bu illatdan qutila olmadi. Chunki 
boshqalarga ibrat bo‘lishi uchun shunday bo‘lishi lozim edi. Yana ibn Ra’iy degan 
kishining chap qo‘li bilan taom yeb turganini ko‘rib: 
— Hoy kishi, o‘ng qo‘ling bilan yegil, — dedilar. 
— Bu qo‘lim bilan yeyolmayman, — deb Rasululloh so‘zlarini og‘ir oldi. 
— Yolg‘on bo‘lsa, shunday bo‘lg‘ay! — dedilar.  
Ul ersa bu so‘zni yolg‘on aytmish edi, so‘ngra umri bo‘yi qo‘li og‘ziga yetmadi. 
Yana Rasululloh sallallohu alayhi vasallam bir bo‘luk askarni g‘azot uchun bir qabila 
ustiga yubordilar. Omir ibn Azbat degan kishini askar boshlig‘i qilmish edilar. Bular 

Tarixi Muhammadiy. Alixonto’ra Sog’uniy 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
345
ichida Muhlim ibn Jusoma degan bir kishi eskidan qolgan dushmanligi uchun Rasululloh 
qo‘ygan askar boshlig‘ini kechasi uyquda yotganida o‘ldirib qochdi.  
Rasululloh buni anglab qattiq qayg‘urib, o‘ldirguvchini qarg‘adilar ersa, yetti kunga 
yetmay u ham o‘ldi. Qabrga qo‘ysalar, go‘r qabul qilmadi. Necha qayta qo‘ydilar, 
tashqari chiqarib tashlayverdi. Buni Rasululloh anglab: 
— Undan yomonlarni ham go‘r qabul qilur erdi. Sizlarga ibrat uchun Alloh buni ko‘rsatdi, 
— dedilar-da, so‘ngra uni bir chuqurga tashlab, ustiga tosh uyib qo‘ydilar. 
Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga bir odam otini sotib edi, so‘ngra sotganim yo‘q, 
deb so‘zidan tondi.  
— Rasululloh bu otni sotib oldilar, — deb sahobalardan hazrati Huzayma guvohlik berdi. 
Lekin o‘zi ko‘rmagan edi.  
Anda Rasululloh: 
— Ey Huzayma, ko‘rmagan ishga qandoq guvohlik berursan? — dedilar. 
— Arsh ustidan keltirgan har bir so‘zingizga ishonurmiz. Endi yer ustida aytgan 
so‘zingizga nechun ishonmaymiz? — dedi Huzayma. 
Bu so‘zi ersa Allohga xush kelib uning guvohligini ikki guvoh o‘rniga oldilar. Shunday 
bo‘lsa ham, ul otni olmay, egasiga qaytarib berdilar: 
— So‘zi yolg‘on bo‘lsa, undan barakot topmas, — dedilar. 
Ertalab qarasalar, ot oyog‘ini yerga qo‘yolmay cho‘loq bo‘lib qolmish edi. Rasululloh 
aytganlaridek, yolg‘onning shumligidan o‘ziga ham ot asqotmadi.  
Payg‘ambarik davri yigirma uch yil ichida shunga o‘xshash ishlar hisobsiz ko‘pdir. Bular 
ham Rasulullohning mo’jizalaridan sanalg‘usidir. Sallallohu alayhi vasallam. 
QIRQ SAKKIZINCHI MO’JIZA 
Rasululloh muborak og‘izlaridan nima so‘z chiqdi ersa, o‘shandoq bo‘lur yoki qutlug‘ 
qo‘llari bilan har qanday kasal odamni silasalar, darhol kasaldan tuzalar edi. 
Bir kuni Madina atrofidagi iymonga kirmagan qabilalardan bir qancha kishilar zakotga 
yig‘ilgan chorva mollarini talamoqchi bo‘lib, bosmachilikka keldilar. Buning xabari 
Madinaga yetishi bilan hammadan ilgari Abu Talhaning otini minib yovga qarab 
choptirdilar. 
Bu ot ersa qashanglig‘i ustiga mudrovchi ham edi. Rasululloh minganlaridan keyin bu 
jonivorga chopqirlik paydo bo‘ldi, boshqa otlar unga yetolmay orqada qoldilar. YOvni 
qochirib qaytgandan keyin Rasululloh Abu Talhani ko‘rib; 
— Sening bu oting mavj urgan daryodek chopar ekan, — dedilar. 
Bu so‘zdan so‘ngra chopqirlikda uning oldiga hech bir ot tushmadi. 
Yana bir safarda hazrati Jobirning mingan tuyasi charchab yurolmay qolib edi. Rasululloh 
buni ko‘rib qo‘llaridagi tayoqchalari bilan tuyaning biqiniga: «Turgil!» deb nuqib qo‘ydilar 
ersa, unga shundoq kuch paydo bo‘ldikim, hazrati Jobir uning boshiga ega bo‘lolmay 
qoldi. 
Shunga o‘xshash yana bir g‘azotda hazrati Juaylning mingan oti charchaganlikdan 
yurolmay qoldi. Rasululloh kelib: «Tur, barakalloh», deb qamchilari bilan sekingina urib 
qo‘ydilar ersa, ot irg‘ib turib, yurib ketdi. Shundan so‘ng uning tezligidan egasi tizginini 
tortolmas edi. Bu otga baraka qo‘nib, muning bolalaridan sotib egasi o‘n ikki ming tilla 
foyda topdi. 
Mana bu ishlarning barisi Rasulullohning mo’jizalari erdi.