Тақризчилар: доцентлар Н

VII. Ўқувчиларнинг ёши ва ўзига хос хусусиятларини ҳисобга 
олиш принципи 
 
Классик дидактикада бу принцип тушунарли бўлиш, қулайлик 
принципи тарзида ҳам талқин этилган. Масалан, «Ёшга мос 
келмаган нарсани мажбурий тиқиштирма» (Я.А.Коменский); 
«Ўқувчини тушунарли бўлмаган билимга ўргатма» (К.Дистервег); 
«Таълим олиш учун тайёр бўлмаган болани олдиндан ўқишга 
ўргатма» (К.Д.Ушинский). 
Ҳозирда бундай ёндашув бир томонлама чегараланган. 
Ўқитиш, унинг хилма-хил ва мураккаб вазифалари боланинг 
нафақат ёш хусусиятлари, балки унинг имкониятларини ҳам 
ҳисобга олинсагина самарали ҳал бўлади. 
Ўқувчиларни билиш ва амалий фаолияти учун таклиф 
этилаётган мазмун, метод, вазифаларнинг қулайлиги - ўқитишга 
қўйилган энг муҳим талаблар бўлса-да, лекин булар ишнинг 
муваффақиятини тўлалигича ҳал этмайди. 

---

81 
Ўқитиш нафақат ўқувчиларнинг ёш даражасида, балки унинг 
келажакдаги 
ривожланиш 
имкониятлари, 
янгича 
билиш 
даражасида ҳам ташкил этилиши керак. Яъни ўқитиш 
ривожланишдан олдинда юриши зарур. 
Қулайлик дегани енгил ўқитиш дегани эмас. Албатта, ўқитиш 
ўқувчи имкониятларидан ташқарига чиқмаслиги керак. Лекин, 
болани қийинчиликни енгишга, маълум муаммоларни ҳал этишга 
ўргатиш ҳозирги таълимда энг тўғри йўл ҳисобланади. 
Ушбу 
принцип 
ўқитишда 
нафақат 
ўқувчи 
ёш 
хусусиятларини билишни, балки унинг билиш ва амалий 
фаолиятидаги ўзига хос хусусиятларини ҳам ҳисобга олишни 
тақозо этади. Бунда: 
1. 
 1.
Фикрлаш операцияларининг кечиши (ақлий 
йиғинчоқлик, тез ёки секин фикрлаш, муносабат 
билдириш, 
ўзаро боғлиқлик ёки фарқни тез аниқлаш, танқидий