Тақризчилар

Ечими:

Демак, 2019 йилда ишлаб чиқарилган қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари умумий ҳажмида деҳқончилик маҳсулотларини улуши 50,2 % ни ташкил этган.

4. 
   Координация нисбий миқдорлари эса бутуннинг бир қисмининг иккинчи бир қисмига таққослаш натижасидир:
   

%

4. 
   мисол. Юқоридаги маълумотлар асосида координация нисбий миқдорини аниқлаймиз.
   

Ечими:

5. 
   Жадаллик (интенсивлик) нисбий миқдорлари бир бири билан боғлиқ турли хилдаги ҳодисаларни таққослаш натижасида олинади ва ҳoдиса жараѐнларининг тарқалиш зичлигини ифодалайди.
   

4. 
   мисол. 2020 йил бошида Ўзбекистон аҳолиси сони 34036,8 минг кишини, ер майдони эса 448,9 минг км² ташкил этса, аҳоли зичлигини аниқлаймиз.
   

Ечими:

Демак, 2020 йил бошида бир квадрат км ер майдонига тўғри келадиган аҳоли сони 75,8 кишини ташкил этади.

6. 
   Таққослаш нисбий миқдорлари турли объект ѐки ҳудудга мансуб бўлган бир хил турдаги, бир даврдаги кўрсаткичларнинг нисбатини ифодалайди:
   

4. 
   мисол. 2019 йилда Самарқанд ва Хоразм вилоятларида етиштирилган донли экинлар ҳажми мос ҳолда 697,0 ва 434,3 минг тоннани ташкил этса, таққослаш нисбий миқдорини аниқлаймиз.
   

Ечими:

Демак, 2019 йилда Самарқанд вилоятида етиштирилгган донли экинлар ҳажми Хоразм вилоятига нисбатан 1,6 марта кўп экан.

2. Ўртача миқдорлар ва уларнинг ҳисоблаш усуллари.

Ўртача миқдор статистикада энг кенг тарқалган умумлаштирувчи кўрсаткичлардан ҳисобланади. Фақат ўртача миқдор ѐрдамида миқдорий ўзгарувчан тўпламни характерлаш мумкин.
Ўртача миқдорнинг хусусияти шундаки, у тўпламнинг умумий даражасини ѐки ундаги айрим бирликларнинг даражасини ифодаламасдан, балки ўрганилаѐтган
белги умумий даражасининг тўплам бирликларига бўлган нисбатини ифодалайди.
Статистикада ўртача миқдорларнинг турли шакллари мавжуд: ўртача арифметик, ўртача гармоник, ўртача хронологик, ўртача квадратик, ўртача геометрик ва ҳоказо.
Ўртача миқдор аниқланаѐтган белги - ўрталаштиралаѐтган белги деб юритилади ва Х ҳарфи билан белгиланади. Ўрталаштирилаѐтган белги миқдорларнинг қийматлари, варианталар деб юритилади ва қуйидагича белгиланади: Х₁, Х₂, ... , Х_n. Ўртача миқдор -Х билан белгиланади. Ўрталаштирилаѐтган белги варианталарини умумий сони n билан, ҳар бир варианталарнинг тўпламда такрорланиш сони эса f ҳарфи билан белгиланади. Ўртача арифметик миқдор. Ўртачанинг энг содда ва амалиѐтда кенг қўлланилаѐтган шакли ўртача арифметик миқдордир. Ўртача арифметик миқдорлар оддий ва тортилган шаклларга эга:
а) оддий арифметик ўртача ўрталаштирилаѐтган белги миқдори (варианталари) бир ѐки тенг марта такрорланган ҳолда қўлланилади.

4. 
   мисол. Уч ходимнинг ойлик иш ҳақи мос равишда 2,35 млн. сўмга, 2,42 млн. сўмга ва 2,51 млн. сўмга тенг бўлса, учала ходим учун ўртача иш ҳақини аниқлаймиз:
   

Х  ^х 



x₁  x₂   x_n
 2,35  2,42  2,51 _ 7,28 _{ 2,43}
млн.
сўм

n n 3 3 ^Д
емак, ўртача ойлик иш ҳақи 2,43 млн. сўмни ташкил этади.
б) тортилган арифметик ўртача, индивидуал миқдорларнинг ҳар бири турлича учраган ҳолда қўлланилади.

4. 
   мисол. Кичик корхонадаги ходимларнинг ойлик иш ҳақлари тўғрисида қуйидаги берилган маълумотлар асосида корхона ходимларининг ўртача ойлик иш ҳақлари миқдорини ҳисоблаймиз: