Тармоқ маркази директори проф. Н. Муслимов

Интеграциялашган машғулотнинг қонуниятлари (мунтазамлиги)
• барча машғулотлар муаллифнинг ғоя (фикр)ларига боғлиқ;
• бу дарс бир бутун бўлиб, фаолият босқичлари бутун қисмларидан иборат;
• босқичлар ва таркибий қисмлар мантиқий-тизимли муносабатларда бўлади;
• дидактик материаллар дарс режаси асосида ишлаб чиқилади;
• маълумотлар занжири «берилган» ва «янги» сифатида ташкил этилади ва фақат тизимли, балки семантик келишувни акс эттиради.
Интеграциялашган дарснинг хусусиятлари
Интеграциялашган машғулотлар анъанавий фанлараро алоқалардан фарқ қилади, улар фақат бошқа фанлардаги материалларни ўз ичига олади.
Интеграциялашган дарслар турли таълим соҳаларидаги билимларни бир-бирини тўлдириб, тенг асосда бирлаштиради. Шу билан бирга, ўқитувчи бир неча муаммоларни ҳал қилиш имкониятига эга бўлади.
Интеграциялашган дарслар шаклида иккита ёки ундан ортиқ бўлимлар учун энг муҳим муаммоларни аниқлайдиган умумлаштиришни тавсия этилади.
Дарсларнинг ҳар бири икки ёки ундан ортиқ ўқитувчилар томонидан амалга оширилади.
Интеграциялашган машғулотнинг педагогик имкониятлари
• билим ва кўникмаларнинг биргаликдада шаклланиши;
• коммуникатив қобилиятлари;
• ўрганишга қизиқишнинг ортиши;
• стрессни, қўрқувни, ноаниқликни йўқотиш.
Интеграциялашган дарсни ўтказиш методикаси
Интеграциялаган дарсни ўтказиш методикаси мунтазам равишда дарсни ўтказиш методикасидан сезиларли даражада фарқ қилади. Интеграциялашган машғулотларни ўтказиш жараёнида қуйидаги усуллар ва услублар энг самарали ҳисобланади:
• солиштирма таҳлил, таққослаш, қидириш, сезувчанлик фаолияти;
• ўқитувчи билан биргаликда бирлаштирилган "кашфиётлар"нинг кўринишини рағбатлантирадиган ва талабанинг жавоб топишга ёрдам берадиган муаммоли масалалар;
• маданият ва нутқ меъёрлари билан танишиш, атамларни ўрганишнинг фаоллашиши, ўзига ишонч ҳисси, дидактик ўйинлар.
Интеграциялашган дарс тузилмаси (таркиби) учун талаблар
Интеграциялашган дарс тузилмасига қуйидаги талаблар қўйилади:
• ўқув материалининг аниқлиги, ихчамлиги, изчиллиги;
• ҳар бир дарсда дастурий бўлимлар иш материалларининг мантиқий ўзаро боғлиқлиги;
• ўзаро боғлиқлик, ҳар бир босқичида бирлаштирилган субъектлар материалларининг ўзаро боғлиқлиги;
• дарсда ишлатиладиган ўқув материалларининг катта ҳажмдаги информацион имкониятлари;
• материалларни мунтазам ва эркин тақдим этиш;
• дарснинг олиб бориш кетма-кетлигига риоя қилиш зарурати.
Интеграциялашган дарснинг тузилиши

• 
  кириш қисми (ўқувчиларни ўз ечимларини излашга рағбатлантирадиган муаммоли вазият яратилади (масалан, "нима бўлади?" савол сўралади))
  
• 
  асосий қисм (талабаларга визуаллашган маъруза ёрдамида дастурларнинг турли бўлимлари мазмуни асосида муаммони ҳал қилиш учун зарур бўлган янги билимлар берилади)
  
• 
  якунловчи қисм (талабалар олинган маълумотни мустаҳкамлаш учун ҳар қандай амалий ишлар (чизма, дидактик ўйинлар ва б.)га таклиф қилинадилар)
  

Интеграциялашган машғулотнинг афзалликлари
• ўрганишнинг мотивациясини, билимга қизиқишнинг шаклланишини, дунё яхлит тасвирини ва бир неча томондан бу ҳодисани ҳисобга олишни осонлаштириш;
• оддий тадқиқотларга қараганда, нутқни ривожлантиришга, таққослашни шакллантиришга, умумлаштиришга, хулосалар чиқаришга, ортиқча юкламаларни камайтиришга ёрдам беради;
• концепциялар, қонуниятлар ҳақидаги тушунчалар ва дунёқарашни кенгайтириш;
• талабаларнинг ҳиссий жиҳатдан ривожланиши, чунки улар турли анимацион кўргазмали воситалар ва бошқаларга асосланган.
Интеграциялашган машғулотларни ўтказишдаги қийинчиликлар
• ўқув материалларини танлашнинг мураккаблиги;
• дарснинг батафсил тузилиши;
• ўқитувчиларнинг шахсий мувофиқлиги муаммоси;
• талабаларнинг билим ва кўникмаларини баҳолашда умумий ёндашув;
• мавзуга оид атамалар ва тушунчаларни мослаштириш.
Таълим муассасаларида ихтисослик фанларини ўқитишда интеграциялашган дарсларни ташкил этиш педагогик ечимларни излашнинг янги йўналишларидан биридир.
Интеграциялашган дарслар – педагогик жараёнга интегратив ёндашувнинг хусусий кўриниши. Интеграциялашган мавзулар асосида ўқитишда таълим жараёни бирлиги сифатида дарс эмас, балки ўқув фанининг аниқ мавзуларни ўрганиш жараёни танланади.
Ўқув фанларини ўрганишда мавзулараро, бўлимлараро ва фанлараро алоқадорликни айни бир вақтнинг ўзида амалга ошириш мумкин, шунингдек, ишлаб чиқариш ва ўқув амалиётлари мавзуларини ўзаро боғлаб ўрганиш имконияти мавжуд. Таълим олувчилар ихтисослик фани мавзуларини умумтаълим ва умумкасбий фанлардан олган билимларига таянган ҳолда ўргансалар табиат қонунларини, касбий билимлар моҳиятини чуқурроқ тушунадилар.
Олий таълим муассасаларида ихтисослик (техникa) фанларини ўқитишда интеграциялашган дарсларни ташкил этиш қуйидагиларга имкон беради:
- таълим олувчиларнинг билим, кўникма ва малакаларини мунтазам ошириш;
- таълим олувчиларнинг вақтини тежаш;
- дидактиканинг элементар қоидасига кўра, “соддадан мураккабга томон” тамойили асосида таълим бериш;
- таълим муассасаларида фанлараро, курслараро, мавзулараро алоқадорлик (интеграция)ни таъминлаш асосида ноўрин такрорланишларга чек қўйиш;
- бир-бирини такомиллаштириб борувчи дастурий ҳужжатларни ишлаб чиқиш ва амалда жорий этиш;
- интеграциялашган дастурлар асосида ўқув-билиш жараёнининг иқтисодий самарадорлигини ошириш.
5111000 – Касб таълими (Қишлоқ хўжалигини механизациялаш) бакалавриат йўналиши бўйича таълим жараёнини ташкил этиш мисолида фанлараро интеграциянинг мумкин бўлган йўналишларини кўриб чиқайлик.
Интеграциянинг энг оддий шаклларидан бири интеграциялашган ўқув машғулотлари – маърузалар, семинарлар, амалий ва лаборатория машғулаотлари ҳисобланади. Биз “Касбий таълим методикаси” ва “Трактор ва автомобиллар” фанлари бўйича изчиллик ва узлуксизлик дидактик тамойилларига асосланган интеграциялашган дарсларни ўтказишни тавсия қиламиз.
Интеграция объектлари бўлиб “Касб-ҳунар таълими методлари”, “Касб-ҳунар таълимининг ташкилий шакллари”, “Назарий таълим ва уни лойиҳалаш”, “Трактор ва автомобиллар тузилиши”, “Трактор ва автомобиллар ички ёнув двигателлари”, “Трактор ва автомобиллар ички ёнув двигателининг совитиш тизими” мавзулари ва бошқалар бўлиши мумкин. Билишнинг интеграл турини шакллантиришнинг энг мақбул йўли таълимнинг мавжуд фанлар блоки тизимида интеграллашган курслар бўлиши мумкин. Уларни лойиҳалаштириш ва турлича қуриш усуллари ҳамда мақсадларини аниқлаш, умумий муаммо майдонида интеграллашган фанларни жалб этиш даражаси, фанлараро алоқа табиати (бевосита, билвосита) ва ниҳоят, муаллиф томонидан алоҳида ишлаб чиқилишига боғлиқ.