"Tasdiqlayman" To’raqorg’on tumani

mashhulot reja konspekti

Mavzu Texnogen xarakterdagi favqulodda vaziyatlar uning tavsifi va tasnifi.

Mahsad: O’qituvchi –xizmatchilarini yuzaga kelishi mumkin bo’lgan tehnogen tusdagi favqulodda vaziyatlar tasnifi bilan tanishtirish va favqulodda vaziyatlarni oldini olish, favqulodda vaziyatlarsodir bo’lganda xarakatlanishni o’rgatish .

Mashhulot savollari: 1. Texnogen xarakterdagi favqulodda vaziyatlar

2. KTZM
3. Inson shakilantirgan F V

-Vaqt-80 minut

-Mashhulot o’tish joyi- ChQBTo’quv xonasi.
-Mashhulot o’tish uslubi-Maruza.
-Mashhulot turi- Nazariy.
-Mashhulot o’tish foydalanilgan adabiyotlar-FM bo’yicha qonun va VM qarorlar
O’z navbatida Favqulodda vaziyatlarning har bir guruhi xususiyatlarga qarab, alohida bo’limlarga bo’linadi.
`Texnogen xarakterdagi favqulotda vaziyatlar
Texnogen xarekterdagi favqulotda vaziyatlarga; transport avariyalar va halokatlari texnogen harakterdagi favqilodda vaziyatga kirib, u havo, temiryo’l avtomobil, metropoliten transportlarida yuz bergan halokatlar hamda avriyalarni o’z ichiga oladi. Masalan, 2004-yil 13-yanvarda Toshkent aeroportida sodir bo’lgan avia-halokat, Boliviyadagi uch avtobus va yuk mashinasining to’qnashib ketishi oqibqtida 100 kishining nobud bo’lishi kabilar transport halokati hisoblanadi. Bundan tashqari gaz –neft quvurlarini
yorilib ketishi oqibatida 1000 kishining nobud bo’lishi kabilar transport halokati hisosoblanadi.Bundan tashqari gaz-neft quvirlarining yorilib ketishi,zavod va fabrikalardagi portlash va hakazolar shunday favqulodda vaziyatlarga kiradi.
Quyidagi xarakterdagi taalluqli favqulodda vaziyatlar ko’rsatib o’tilgan
-transnsport avariyalari va halokatlari;
-kimyoviy havfli obyektlardagi;
-yong’in-portlash xavfi bo’lgan obyektlardagi;
-energetika va kommunal tizimlardagi;
-ijtimoiy yo’nalishdagi binolar konstruksiyalarini to’saddan buzilishi oqibatida kelib chiqadigan;
--gidrotexnik inshootlardagi;
-radioktiv va boshqa ekologik zararli moddalarni saqlash yoki foydalanish jarayonidagi avaryalar kiradi.
Qator qishloq xo'jaligjdagi ishlab chiqarish inshootlarida kuchli ta'sir etuvchi zaharli moddalar (KTZM) ishlab chiqariladi, shuningdek, portlovchi moddalar ham ishlatiladi, saqlanadi va tashiladi. Ishlab chiqarishda texnologiya qoidalari buzilishi, saqlash va tashish vaqtida xizmatchilarning e'tiborsizligi, loqaydligi oqibatida avariyalar yuz beradi. O't olish, portlash, kuchli ta'sir qiluvchi zaharli moddalar, radiaktiv moddalar atrof muhitga tarqalishi og'ir oqibatlarga sabab bo'ladi. KTZM to'kilganda zararlanish o'chog'i paydo bo'ladi. Odatda to'g'ridan-to'g'ri to'kUish (chiqarib tashlash) va bug' tarqalish hududlariga bo'linadi. Kuchli ta'sir qiluvchi zaharli moddalarning ko'pchiligi 20 darajagacha bo'lgan issiqda erib bug'lanadi. Hodisa ro'y bergan joydan bir necha kilometr uzoqlikdagi odamlaming ham terisiga, boshqa a'zolariga ta'sir qilishi bu moddalarning juda xavfli ekanligini bildiradi. KTZM odam terisiga tomchi-suyuqUk ko'rinishda hamda bug'lari nafas olish a'zolariga ta'sir qiladi. Aholi yashaydigan joylarda ochiq joylardagiga nisbatan ko'proq saqlanadi. Bunday kuchli zaharli moddalarning to'yinganligi oz bo'lgan paytda (GP-5, GP-7, PDF-2SH) gazniqoblardan foydalanish mumkin. Kuchli ta'sir qiluvchi gazlardan eng xavflilari xlor, ammiak, vodorodsulfid hisoblanadi.
Xlor havodan 2,5 marta og'ir, ko'kish-sariq rangli gazdir. Xlor buluti shamol yo'nalishi bo'yicha harakat qilib, yerto'lalarni, tunnellarni egallab, yerning ustida tuman paydo qiladi. Havoda xlor bofligini UG-2 yoki umumqo'shin kimyoviy razvedka asbobi (UKRA) orqali aniqlash mumkin. Xlorli bug'li havoda nafas olgan odamning nafas yo'llari, shilliq pardalari yallig'lanadi, ko'krak qafasida qattiq og'riq, ko'zdan beixtiyor yosh oqishi, yo'tal paydo bo'Ushi kuzatiladi.
Ammiak — rangsiz gaz, nashatir spirtining hidiga o'xshash hidi bor. Suvda tez eriydi, teri qatlamlarini jarohatlaydi. Zaharlanish belgilari: ko'zdan yosh oqadi, kishi gandiraklab yuradi, ko'ngli ayniydi, yurganda muvozanati buziladi.
Vodorod sulfid — havodan og'ir, yoqimsiz hidli, rangsiz gaz. Suvda tez eriydi. Nafas olish va ko'rish a'zolarini zaharlaydi. Zaharlanish belgilari: ko'z va ko'krak qafasida og'riqning paydo bo'lishi, yorug'likdan qochish, qo'rqish, qusish, og'iz bo'shlig'ida bir ta'mning paydo bo'Ushi.
Yong'inning oldini olish — har qanday yong'in tutash bilan boshlanadi. Tutayotgan narsani ko'rish bilanoq, darhol o't o'chirish komandalariga xabar berish va bu paytda qo'ldan kelgancha o'tni o'chirishga harakat qilish kerak. O'tni o'chirish uchun aholi yashaydigan joylarda qo'l ostidagi vositalardan: o't o'chirgich, ichki o't o'chirgich jo'mrak (kran)lar, chelak, qum, tuproq va boshqa narsalardan foydalaniladi. O't o'chiruvchi komandalar yetib kelguncha uni bartaraf etishning foydali yo'llaridan bin OP-2, OU-2, OU-5 kabi o't o'chirgichlaridan foydalangan ma'qul. OP-5 ko'pikli o't o'chirgich, OU-2 va OU-5 karbonat kislotali o't o'chirgichlar.
Ko'pikli o't o'chirgich OP-5 bir kv.metr maydondagi o'tni o'chirish uchun mo'ljallangan. U sig'imi qariyb 10 htr o't o'chirish zaiyadi bor silindr shakldagi idishdan iborat. O't o'chirgichni shaylash uchun uning dastasini 180°ga aylantirib, tubini yuqoriga qaratib ko'pik oqimini yonish o'chog'iga yo'naltirib, to ko'pik tugaguncha ushlab turiladi. Kaibonat kislotali o't o'chiigich OU-2 turli yong'inlarni o'chirishga mo'ljallangan. Uning sirt tarafi po'latdan yasalgan bo'lib, ustida buraydigan jo'mragi bor. U suyuq holdagi ko'mir (karbonat) kislotasini saqlab turish uchun xizmat qiladi. O't o'chiigichni harakatga keltirish uchun iloji boricha yonish o'chog'iga yaqin oUb boriladi, trubka og'zi o'tga qaratiladi. Buragichni soat mili yo'naUshiga qarshi burash lozim.
Ichki o't o'chirish jo'mraklari bino ichidagi yong'inni o'chirish uchun mo'ljallangan. Uni ishga solish uchun yong'inga qarshi shkafchaning eshigini ochib, o't o'chirish shlangining stvolini jo'mrakka birlashtirib, buragichni soat mili yo'naUshiga qarshi burab suv oqimi yong'in o'chog'iga yo'naltiriladi. Bino ichidagi issiqlikdan saqlanish uchun sirtqi kiyimlar va to'shaklar namlab boshga yopiladi. Xonadagi achchiq tutundan yer bag'irlab yotib harakat qilib qutulish mumkin.

Ishlab chiqarish korxonalarida halokatlar qanday yuz beradiq

“Tasdiqlayman”

NamMPI qoshidagi To’raqorg’on
Akademik maktab direktori, F M
boshlig’i: N.Ibragimova

Maktab O’qituvchi –xizmatchilarini favqulodda vaziyatlardan muxofaza qilish soxasida va fuhoro muxofazasiga tayyorlash bўyicha