Ташқи иқтисодий фаолиятни ривожлантиришда суғурта бозорининг роли

O’zbekistondagi yirik sug`urta kompaniyalari renkingi

2.1.1-jadval

№	Tashkilot nomi	Ustav kapitali (ming sumda)	Xisobot davrida sugurtalashga kabul kilingan sugurta majburiyatlarning umumiy xajmi (ming sumda)	Jumladan, xisobot davrida kayta sugurtalashga kabul kilingan sugurta majburiyatlarning umumiy xajmi (ming sumda)	Xisobot davrida yigilgan sugurta mukofotlarining umumiy xajmi (ming sumda)	Xisobot davrida amalga oshirilgan sugurta tulovlarining umumiy xajmi (ming sumda)
Ustav kapitali 500 mln. sum va undan katta bulgan sugurta tashkilotlari
1	"O'ZBEKINVEST" EIMSK	3 453 000	1 864 700 000	103 800 000	6 423 400	504 100
2	"UZAGROSUGURTA" DASK	2 100 000	520 724 400	22 187 700	4 100 300	821 000
3	"KAFOLAT" DASK	850 000	181 068 600	7 075 100	1 154 532	109 094
Ustav kapitali 500.000 mln. sumgacha bulgan sugurta tashkilotlari
1	"MADAD" SA	350 000	57 960 050	211 252	258 218	50 079
2	"ALFA INVEST" KK	255 000	116 026 000	5 412 370	167 560	586
3	"IShONCh" BSK	200 000	31 363 856	3 736 370	133 651	23 590
4	"TRANSINSURANCE" KK	155 000	139 403 000	93 208 000	156 229	10 566
5	"TEMIR YOLLARI SUGURTA" SA	155 000	8 900 000	761 300	34 700	70 000

Manba: [e-mail]
Jadvaldan ko’rinadiki, ulardan eng yiriklari davlat mulki ishtirokidagi sug`urta kompaniyalari bo’lib, ular "O’zagrosug`urta" DASK,
"Kafolat" DASK, "O’zbekinvest" EIMSK, va "Madad" sug`urta agentliklaridir.
Jaxondagi rivojlangan mamlakatlarda yig`iladigan sug`urta tushumlarining kariyb 40 foizidan ortigi AqSh xissasiga to’g`ri keladi.
Mintakaviy sug`urta bozori deganda, savdo-iktisodiy va boshqa jixatlardan uzaro yakin munosabatda bulgan bir nechta mamlakatlar hududlarini kamrab oluvchi bozor tushuniladi. Xalkaro sug`urta bozori sifatida dunyo mikyosida sug`urta faoliyatini olib boruvchi mamlakatlarning sug`urta bozori tushuniladi. Sug`urta bozori bozor munosabatlari sub’ektlarining mustakilligini, ularning sug`urta xizmatlari oldi-sotdisi bo’yicha teng xukukli hamkorligini kuzda tutadi.
Sug`urta bozorining sub’ektlari quyidagilardan iborat:

1. 
   Uz manfaatlaridan kelib chikib sug`urta ximoyasi bo’yicha xizmatlarni sotib oluvchilar (sug`urtalanuvchilar);
   
2. 
   Bunday xizmatlarni ishlab chikaruvchi va sotuvchilar (sug`urtalovchilar);
   
3. 
   Mazkur shaxslar urtasidagi vositalar (sug`urta agentlari va brokerlar);
   
4. 
   Sug`urtalangan shaxslar;
   
5. 
   Manfaatdor shaxslar (naf oluvchilar);
   
6. 
   Uchinchi shaxslar.
   

Ichki sug`urta bozorini moliyaviy tarkibini sug`urta tashkilotlarining moddiy va moliyaviy resurslari tashkil kiladi. Sug`urta bozorining asosiy vazifasi sug`urta xizmatlariga talabni shakllantirish (marketing, reklama), shartnomalar tuzish va sug`urta polislarini sotish, maksadga muvofik va egiluvchan tarif siyosatini olib borish, uz infra-tuzilmasini tartibga solish xisoblandi.

2. Sug`urta bozorini boshqarish mexanizmlari va uning elementlari.

Aytib o’tganimizdek Respublikada sug`urta bilan sug`urta tashkilotlari va turli shakldagi agentliklar shug`ullanishadi. Faqat davlat va davlat akstionerlik kompaniyalari sug`urtaning 35 turi bilan shug`ullanishadi. Sug`urta turlarining har biri o’z ob’ektiga, o’z sub’ektiga va har xil tariflarga ega.
Shuning uchun sug`urta ishini tashkil etishda sug`urtaning bu turlarini guruhlash katta ahamiyatga egadir.
Sug`urtani guruhlash quyidagi yo’nalishlar bo’ylab amalga oshiriladi: 1)hudud bo’ylab sug`urtalash;
2)davlat va xususiy sug`urta tashkilotlari yordamida sug`urtalash; 3)mulk turlari bo’yicha sug`urtalash;
4)xavf-xatar turlari bo’yicha sug`urtalash; 5)majburiy va ixtiyoriy sug`urta.
Ana shu guruhlarni ko’rib chiqamiz.

1. 
   hudud bo’yicha sug`urtalash – alohida xududda sug`urta ishini tashkil etish bilan amalga oshiriladi.
   
2. 
   Sug`urta to’g`risidagi qonunning chiqishi bilan bizning kompaniyalarimizning sug`urtalanishi to’la bekor qilindi.
   
3. 
   Mulkchilik turlari bo’yicha sug`urtalanish quyidagi yo’nalishlar bo’yicha amalga oshiriladi:
   

-mulkni sug`urta qilish;
-shaxsiy sug`urta;
-javobgarlik sug`urtasi;
-tadbirkorlik xavf-xatarini sug`urta qilish.
Bu yo’nalishlar bo’yicha sug`urtaning o’nlab sug`urtasi amalga oshiriladi.
Sug`urtaning bu turlari asosan ixtiyoriy hisoblanadi.

4. 
   Xavf-xatar turlari bo’yicha sug`urta – bu asosan mulk sug`urtasiga tegishlidir va ular quyidagi yo’nalishlarda amalga oshiriladi:
   

-olovdan sug`urta qilish;
-qishloq xo’jaligini sug`urta qildirish;
-avtotransport vositalarini sug`urta qilish.

5. 
   Majburiy va ixtiyoriy sug`urta. O’zbekiston Respublikasi Fuqarolik Kodeksining 914-moddasiga va sug`urta to’g`risidagi qonunning 4,5-moddalariga muvofiq sug`urta majburiy va ixtiyoriy bo’lishi mumkin.