Ташқи иқтисодий фаолиятни ривожлантиришда суғурта бозорининг роли

3.1.1-jadval O’zbekistonda sug`urta kompaniyalari tomonidan investistiyaga yo’naltirilgan mablag`larning YaIMdagi ulushi

(mlrd.so’m hisobida)

Yillar	YaIM	Investistiya	YaIMda investistiyalar ulushi, (foizhisobida	O’sish yoki kamayish (foiz hisobida)
2004	9837	8126	0.01	-
2005	12261	0141.2	0.01	-
2006	15210	4163.6	0.01%	-
2007	20759	3182.5	0.008	-0.002
2008	28235	2207.9	0.007	-0.001

Manba: QO’LDOShEV .Q. M “SUG`URTA BOZORINI RIVOJLANTIRISh VA BOShQARISh” AVTOREFERATI Toshkent -2009

2. O’zekiston import va eksport salohiyatini oshirishda sug`urta siyosati va

«O’zbekinvest» ning ahamiyati
Eksportni sug‘urtalash yoki siyosiy va tijorat qaltisliklaridan eksport shartnomalarini sug‘urtalash O‘zbekistonda sug‘urta ishining nisbatan yangi sohasi hisoblanadi. Korxonalar uchun eksport sug‘urtasi deganda, birinchi navbatda, xorijga yuborilayotgan yuklarni sug‘urtalashni tasavvur qilinadi. Biroq eksport sug‘urtasi – bu moliyaviy qaltisliklarni sug‘urtalash hamdir. Eksport operatsiyalarini sug‘urtalash O‘zbekiston bozorida, birinchi navbatda,
«O‘zbekinvest» eksport-import milliy sug‘urta kompaniyasi faoliyati bilan bog‘liq. Kompaniya zimmasiga amalda O‘zbekiston Respublikasi eksport-kredit agentligi (EKA) vazifasi yuklatilgan .Ayni paytda investistiyalar moliyaviy manbalari tarkibiy tuzilishida ham sezilarli o’zgarishlar ro’y berdi (3.2.2-jadval).

3.2.2-jadval. 2005-2010 yillarda investistiyalar tarkibining o’zgarishi, foizda

Moliyalashtirish manbalari	2005 yil	2006 yil	2007 yil	2008 yil	2009 yil	2010 yil
Davlat byudjeti	12,7	10,7	9,0	9,0	8,1	8,5
Chet el investistiyalari	19,2	19,0	22,8	25,8	32,4	42,4
Korxonalar va aholi mablag`lari	60,3	60,0	59,0	53,9	46,9	54,6
Boshqa manbalar	7,8	10,3	9,2	11,3	12,6

Manba:www.stat.uz
Jadval ma’lumotlaridan ko’rinadiki, investistiyalar moliyaviy manbalari tarkibida davlat byudjetining ulushi 2008 yildagi 9,0 foizdan 2009 yilda 8,1 foizga qadar, korxonalar va aholi mablag`lari ulushi tegishli ravishda 53,9 foizdan 46,9 foizga qadar pasaygan. Chet el investistiyalarining ulushi esa, aksincha, 25,8 foizdan 32,4 foizga qadar ko’tarilgan.

4. –jadval. O’zbekistonda sug`urta mukofotlarining aholi soniga nisbati ko’rsatkichlari

Yillar	Doimiy aholisoni (yilboshiga) (mingkishi)	Sug`urta mukofotlari (mln.so’m)	Birkishigato’g`ri keladigansug`urta mukofotlari (so’m)	Oldingi yilga nisbatan o’sish (so’m)
2004	25427,9	27064.5	1064,4	-----
2005	25707,4	32875,4	1278,8	214,4
2006	26021,3	42655,3	1639,2	360,4
2007	26312,7	48530,7	1844,4	205,2
2008	26663,8	72030,1	2701,4	857,0

Manba: QO’LDOShEV .Q. M “SUG`URTA BOZORINI RIVOJLANTIRISh VA BOShQARISh” AVTOREFERATI Toshkent -2009

Tadbirkorlik faoliyati bilan bog`liq risklarni sug`urtalash faoliyati ham etarli darajada rivojlanmayapti.Bu sohani rivojlantirish uchun birinchi o’rinda uning huquqiy bazasini yaratish zarur. Milliy sug`urta bozorlaridagi muhim ko’rsatkichlardan yana biri ma’lum mamlakat milliy sug`urta bozoridagi sug`urta mukofotlarining ushbu mamlakat aholisining soniga nisbati ko’rsatkichidir.Ushbu ko’rsatkich asosida mamlakat aholisi o’rtasida sug`urta xizmatlarining qanchalik ommalashganligini bilish mumkin. 3.2.4-jadval yordamida ushbu ko’rsatkichning O’zbekistonda qanday darajada ekanligi va keyingi besh yilda qanday o’zgarayotganligini aniqlash mumkin. (3.2.5 –jadval)

4. –jadval.Sug`urta mukofotlarining sug`urta qoplamalari uchun yo’naltirish ko’rsatkichlari

Yillar	Sug`urta mukofotlari (mln.so’m)	Sug`urta qoplamalari (mln.so’m)	Mukofotga nisbatan qoplama (foiz hisobida)	O’sish yoki kamayish (foiz hisobida)
2004	27064,5	2721,9	10,1	------
2005	32875,4	4114,9	12,5	+2,4
2006	42655,3	4775,2	11,2	-1,3
2007	72030,1	7933,7	11,0	-1,6

Manba: QO’LDOShEV .Q. M “SUG`URTA BOZORINI RIVOJLANTIRISh VA BOShQARISh” AVTOREFERATI Toshkent -2009
Jadval ma’lumotlaridan ma’lumki, yig`ilgan sug`urta mukofotlari hisobidan to’lab berilgan sug`urta qoplamalari miqdori kichik hajmni tashkil etib,ushbu nisbat besh yil davomida o’rtacha 11,5foizni tashkil etgan
Respublika sug`urta bozorida tuzilmaviy siyosatning asosiy jihati ixtiyoriy va majburiy sug`urta turlari o’rtasidagi nisbatni maqbullashtirishdan iboratdir.
«O’zbekinvest» eksport-import milliy sug`urta kompaniyasi 1997 yil 18 fevralda e’lon qilingan Prezident farmoni asosida tashqil qilingan «O’zbekinvest» eksport-import milliy sug`urta kompaniyasi 1994 yil 21 yanvarda ta’sis qilingan
«O’zbekinvest» milliy sug`urta kompaniyasining mulkiy va nomulkiy xuquq va majburiyatlari bo’yicha xaqiqiy vorisi bo’lib, respublikamiz sug`urta tashkilotlarining xalqaro miqyosdagi sug`urta tadbirlarini amalga oshirishga qaratilgan navbatdagi jiddiy qadamidir.
«O’zbekinvest» eksport-import milliy sug`urta tashkilotining asosiy maqsadi respublika iqtisodiyotida eksport tashishni yanada ragbatlantirish, eksport qiluvchilarni sug`urtaviy ximoya qilishni ta’minlash, xorijiy mamlakatlar investorlari bilan aloqa qiluvchi o’zbek investorlarining faoliyatini kuchaytirish,
iqtisodiyotning ustivor tarmoqlarga jalb etilayotgan chet el investistiyalarini kompleks sug`urtaviy ximoya qilishdan iborat.
«O‘zbekinvest» eksport-import milliy sug‘urta kompaniyasi «umumiy sug‘urta» bozorida o‘z faoliyatini olib boradi va sug‘urta faoliyati klassifikatoriga ko‘ra mavjud 17 turdagi sug‘urtaning barchasi bilan shug‘ullanadi (Sug‘urta faoliyatini yuritish bo‘yicha 00144-SF sonli sertifikat)
Tashkil etilgan sana: • Aprel, 1994 yil – «O‘zbekinvest» Milliy sug‘urta kompaniyasining tashkil etilishi (O‘zbekiston Respublikasi VM 13.04.1994 y.dagi 206-sonli Qarori)

• 
  Fevral, 1997 yil – Eksport va investitsiyalarni sug‘urtalash bo‘yicha mamlakatimizning rasmiy agenti mavqei berilib, «O‘zbekinvest» eksport-import milliy sug‘urta kompaniyasi etib qayta tashkil etildi (O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 18.02.1997y. dagi PQ-1710 – sonli hamda O‘zbekiston Respublikasi VM 28.02.1997y.dagi 113 – sonli Qarori)
  

Kompaniya Nizom jamg‘armasi: $60 mln. Kompaniya ta’sischilari:
O‘zbekiston Respublikasi Moliya Vazirligi - $50 mln. O‘zbekiston Respublikasi TIF Milliy banki - $10 mln.
Kompaniyaning missiyasi – Sug‘urta obyektlarini siyosiy, tabiiy va boshqa turli qaltisliklardan ishonchli sug‘urta himoyasi bilan ta’minlash yo‘li bilan O‘zbekiston iqtisodiyotiga xorijiy investitsiyalarni jalb etilishini qo‘llab-quvvatlash va eksport salohiyatining oshishiga ko‘maklashish.