Temir-beton armatura beton uchun nimaga kerak?

14-rasm.
 
40. Oldindan zo‘riqtirish konstruksiyalarning 
mustahkamligiga ta’sir qiladimi?
 
Bevosita ta’sir qilmaydi. 15-rasmdan ko‘rinib turibdiki, darz 
hosil bo‘lgandan keyin cho‘zuvchi kuch N ni faqat armatura 
qabul qiladi. Uning yuk ko‘tarish qobiliyati N
su
=R
s
A
s
, zo‘riq- 
tirilgan yoki zo‘riqtirilmaganligidan qat’i nazar mustahkamli- 
gini bildiradi.
a
b 
d
ar
zl
ar

---

23
41. Nima uchun zo‘riqtirilgan armatura sifatida «yumshoq» 
po‘lat qo‘llanilmaydi?
 
U «yumshoq»ligi uchun emas, uning mustahkamligi kam- 
ligi sababli qo‘llanilmaydi. Agar uni hatto oquvchanlik chega- 
rasigacha tortilsa ham, kirishish, tobtashlash deformatsiyalari 
sababli vaqt o‘tishi bilan oldindan zo‘riqtirish butunlay yo‘qola- 
di, armatura boshlang‘ich kuchlanishni to‘la yo‘qotadi. Shun- 
day bo‘lsada, A-III klass «yumshoq» po‘latni oldindan zo‘ri- 
qtirilgan konstruksiya sifatida ishlatish mumkin. Buning uchun 
uni oldindan 450...500 MPa gacha (oquvchanlik chegarasidan 
yuqori kuchlanishgacha) tortib, keyin qo‘yib yuboriladi. Shu- 
ning natijasida oldingi oquvchanlik maydoni yo‘qoladi, yan- 
gi hosil bo‘lgan oquvchanlik maydoni avvalgisining 1/3 ulushi- 
cha yuqori bo‘ladi (16-rasm). Bunday po‘lat tortish natijasida 
mustahkamlangan po‘lat deb ataladi va uni A-III
B 
qilib belgi- 
lanadi.
15-rasm. 
16-rasm. 
17-rasm.
 
42. Nima uchun oddiy konstruksiyalarda qattiq po‘lat 
qo‘llanilmaydi?
 
«Qattiq» (yuqori mustahkamlikdagi) po‘latlarda hisobiy qar- 
shilik 1000 MPa ga yetib boradi va hatto undan ham o‘tib ke- 
tadi, ayni paytda darzlarning eni ruxsat berilgan o‘lchamlarda 
(0,2–0,3 mm) bo‘lganda armaturadagi kuchlanishlar 250–350 
MPa ni tashkil qiladi. Ko‘rinib turibdiki, bunday kuchlanish- 
larda yuqori mustahkamlikdagi armaturalarning mustahkam-

---

24
ligidan to‘la foydalanilmaydi. Bu esa samaradorlikni kamayti- 
radi.