Temir-beton armatura beton uchun nimaga kerak?

6. Betonning kirishishi nima?
 
Betonning kirishishi (усадка) deganda uning qotishi va ha- 
vo muhitida mustahkamlik olayotganda hajmiy kichrayishidir. 
Kirishishga betonning barcha qismi emas faqat sement-tosh 
uchraydi. Hajmiy kichrayish jarayonida u uchragan to‘siqlarni 
siqadi (yirik to‘ldiruvchi, armatura), o‘z navbatida ulardan 
qarshi harakatni qabul qiladi. Natijada sement-tosh uchra- 
gan to‘siqlarda siquvchi kuchlanish, sement-toshning o‘zida 
cho‘zuvchi kuchlanish hosil bo‘ladi. Ushbu jarayon darzlar 
hosil bo‘lishiga olib kelishi mumkin.
Beton himoya qatlamining miqdori qanchalik kichik, arma- 
turaning diametri qancha katta bo‘lsa, betonning sirtida darz 
hosil bo‘lish ehtimoli yuqori bo‘ladi (betonning himoya qatla- 
mi armatura diametriga bog‘liqligi shu tufaylidir). Agar oddiy 
armatura bo‘lganda kirishish siquvchi kuchlanish hosil qilsa, 
oldindan zo‘riqtirilgan armaturada cho‘zuvchi kuchlanishlar- 
ning kamayishiga (yo‘qolishiga) olib keladi.
7. Nima uchun betonni siqilishda prizmatik va kub 
mustahkamliklarga ajratiladi?
 
Prizmatik mustahkamlik R
b 
konstruksiyadagi betonning 
mustahkamligiga mos keladi. Uni aniqlash uchun 150150600 
mm o‘lchamdagi standart prizmalar sinaladi. Lekin prizma- 
larni tayyorlashga kub namunalar tayyorlashga nisbatan to‘rt

---

6
a
b
marta ko‘proq beton sarflanadi. Prizmani sinash juda murak- 
kab (presda uni markazlashtirish uchun ko‘p vaqt sarflana- 
di) bo‘lib, qo‘shimcha o‘lchov asboblari talab qilinadi. Shu- 
ning uchun qurilish amaliyotida prizmalarni sinash o‘rniga 
tomonlari 150150150 mm bo‘lgan kub namunalar sinaladi. 
Kub namunalarning R mustahkamligi R
b 
ga nisbatan 33...37% 
yuqoridir (buning sababi press plitalari bilan kubning qirralari 
orasidagi ishqalanish kuchi mavjudligi bilan tushuntiriladi). R
b 
va R bir-biri bilan empirik bog‘liqlik orqali ifodalanadi:
R
b 
= (0,77– 0,001R)R